Ο πνιγμός είναι μια δυνητικά θανατηφόρος κατάσταση, που ανάγκασε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) να εκδώσει, ήδη από το 2014, βασικές οδηγίες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του πνιγμού. Ο πνιγμός αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στις κοινωνίες, συμβαίνει σε αυξημένη συχνότητα στις πρώην Ανατολικές χώρες, τις περισσότερο υποβαθμισμένες κοινωνίες και με απουσία θεσμών προστασίας των κολυμβητών. Στις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης (ERC), που εκδόθηκαν το 2015, περιλαμβάνονται οδηγίες για ανακοπή, για πρώτη φορά, σε ειδικές καταστάσεις, μια εκ των οποίων είναι και ο πνιγμός.
Από αναδρομικές στατιστικές αναλύσεις προκύπτει ότι κάθε μέρα 40 άνθρωποι πεθαίνουν από πνιγμό ανά ώρα, αριθμός που αντιστοιχεί σε 372.000 ανθρώπους κατ’ έτος παγκοσμίως. Περισσότεροι θάνατοι συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, το ποσοστό τους ισοδυναμεί στα 2/3 θυμάτων υποσιτισμού, στο 1⁄2 θυμάτων ελονοσίας, δηλαδή σε καταστάσεις για τις οποίες υπάρχει έντονη κοινωνική ευαισθησία. Συνήθως συμβαίνει είτε σε παιδιά, είτε σε ενήλικες άνω των 70 ετών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων είναι άνδρες και, πιθανόν, αυτό να οφείλεται στην μεγαλύτερη κατανάλωση οινοπνεύματος, που είναι και το πιο συχνό αίτιο πνιγμού. Μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζεται στα παιδιά 5-9 και 10 με 14 ετών , δηλαδή σε ηλικία , που τα παιδιά αρχίζουν να «ξεθαρρεύουν», σε αντίθεση με τις μικρότερες ηλικίες, στα οποία η στενή επιτήρηση από τους γονείς αποτρέπει τέτοια συμβάντα. Στην Ελλάδα, μια χώρα με μικρή χερσαία έκταση αλλά υπερβολικά μεγάλη ακτογραμμή, από το 2001 έως το 2008 έχουν καταγραφεί 2.245 πνιγμοί, με ίδια κατανομή ως προς το φύλο, αλλά με μικρότερα ποσοστά ως προς τη συχνότητα εμφάνισης στα παιδιά.
Ως αίτια του πνιγμού αναφέρονται κυρίως: α) η έλλειψη προστατευτικών εμποδίων ανάμεσα στα θύματα και το υγρός στοιχείο, β) η μειωμένη επιτήρηση των μικρών παιδιών, είτε από γονείς, είτε από ναυαγοσώστες, γ) ο συνωστισμός σε πλωτά μέσα και δ) ειδικές μετεωρολογικές συνθήκες, όπως οι καταιγίδες, οι τυφώνες και οι πλημμύρες. Η παθοφυσιολογία του πνιγμού ξεκινάει με την προσπάθεια «κράτησης της αναπνοής», ακολουθεί η κατάποση μικρής ποσότητας υγρού με ακόλουθη επίταση του λαρυγγόσπασμου και τελική άθροιση υγρού στους πνεύμονες. Αυτό θα επιφέρει υποξυγοναιμία, ακολουθούμενη από μείωση της καρδιακής παροχής, περιφερική αγγειοσύσπαση, υποθερμία, βραδυκαρδία και καρδιακή ανακοπή.
Αντιμετώπιση.
Η αλυσίδα της επιβίωσης έχει μικρή τροποποίηση σε σχέση με την αλυσίδα της επιβίωσης της Καρδιοπνευμονικής Αναζωογόνησης .
Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη πρόληψη και στη χρήση σωστικού μέσου (σωσίβιο), ακολουθεί η έγκαιρη αναγνώρισης του θύματος επικείμενου πνιγμού. Αυτό στα παιδιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο, επειδή ο πνιγμός συνήθως είναι αθόρυβος. Στη συνέχεια χορηγούμε στο θύμα τα σωστικά μέσα, το απομακρύνουμε όσο το δυνατό συντομότερο από το νερό, και ξεκινάμε άμεσα την βασική αναζωογόνηση.
Σημαντικό ρόλο στην αλυσίδα της επιβίωσης έχει και ο μάρτυρας του πνιγμού, ο οποίος θα κληθεί να επιτύχει την καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση στο θύμα. Αυτός έχει πρωτεύοντα ρόλο, παρόλο ότι και ο ίδιος κινδυνεύει να πνιγεί. Προτιμότερο οι διασώστες να είναι δύο, παρά ένας. Εάν είναι εφικτό, ο διασώστης δεν μπαίνει στη θάλασσα αλλά παρέχει την βοήθεια από το σωστικό μέσο με χρήση σωσιβίου ή σχοινιού. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει από τη στεριά, είναι προτιμότερο να πλησιάσουμε το θύμα με βάρκα-πλωτό μέσο παρά να κολυμπήσουμε μόνοι προς αυτόν.
Σε περίπτωση που η αναζωογόνηση ξεκινήσει μέσα στο νερό, με βοήθεια σωστικού μέσου ξεκινάμε τη χορήγηση εμφυσήσεων στο νερό. Αυτό εξαρτάται από την κατάσταση της θαλάσσης, αλλά και την απόσταση από τη στεριά. Απομακρύνουμε το θύμα από το νερό και ξεκινάμε άμεσα Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση –ΚΑΡΠΑ.
Σημαντικό ρόλο παίζει η χορήγηση οξυγόνου με υψηλή ροή για την αντιμετώπιση της υποξίας, καθώς επίσης χρήση άλλων συσκευών και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, π.χ. αντιβιοτικών, βρογχοδιασταλτικών κ.α. για τη συνολική αντιμετώπιση του επεισοδίου. Στις δύσκολες περιπτώσεις η πιθανότητα επιβίωσης είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Αυτό συμβαίνει εάν α) το θύμα βρίσκεται κάτω από το νερό για περισσότερο από 25 λεπτά β) η διάρκεια μέχρι την έναρξη της ΚΑΡΠΑ είναι μεγαλύτερη από 10 λεπτά γ) η διάρκεια της ΚΑΡΠΑ είναι μεγαλύτερη των 25 λεπτών δ) το αρχικό Glasgow Coma/Scale είναι κάτω από 5 ε) το ph<7.1 και στ) η αρχική θερμοκρασία <33Ο C.
