Την 1η Ιουλίου του 1913 ο Ελληνικός Στρατός εισήλθε απελευθερωτής στην πόλη
Εκατόν εννέα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την απελευθέρωση της Δράμας, που επιτεύχθηκε τον Ιούλιο του 1913 από τον Ελληνικό Στρατό, για να φέρει την πολυπόθητη ελευθερία, από τη διπλή κατοχή Τούρκων και Βουλγάρων. Η απελευθέρωση της Δράμας εντάσσεται χρονικά στους βαλκανικούς πολέμους της περιόδου 1912-1913.
Σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Δράμας, η έναρξη του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1912 βρήκε την Ελλάδα σύμμαχο της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, ενώ η Δράμα, όπως και όλη η Βόρεια Ελλάδα βρέθηκε υπό την κατοχή της Τουρκίας. Η τελευταία, σκιά της άλλοτε κραταιής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κλονίστηκε ήδη ισχυρά υπό το βάρος της επικείμενης επίθεσης των συνασπισμένων λαών της Βαλκανικής που αγωνίστηκαν να απελευθερώσουν τα εθνικά τους εδάφη.
Η πορεία των επιχειρήσεων έφερε τελικά την Ελλάδα στη Θεσσαλονίκη, ενώ η Βουλγαρία κατέλαβε τον Νοέμβριο του 1912 την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και, φυσικά, τη Δράμα. Έκτοτε και επί οχτώ μήνες η Δράμα παρέμεινε στα χέρια των Βουλγάρων. Ήταν η περίοδος της πρώτης βουλγαρικής κατοχής. Με την έναρξη του δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου, στις 17 Ιουνίου 1913, οι Βούλγαροι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους τέως συμμάχους τους, τους Έλληνες και τους Σέρβους. Η απληστία και η υπεροψία τους τούς εμπόδισαν να αντιληφθούν ότι μειονεκτούν έναντι των αντιπάλων τους.
Έτσι, η μία μετά την άλλη οι ελληνικές πόλεις άρχισαν να απελευθερώνονται: «Πήραμε τη Θεσσαλονίκη μας, τας Σέρρας τας ωραίας, τη Δράμα» τραγουδούσαν σε εμβατηριακούς ρυθμούς οι Έλληνες της εποχής.
Στη Δράμα, ήδη από τον Απρίλιο του 1913 έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο, ταχυδρομική ή τηλεγραφική. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες είχαν από καιρό δημιουργήσει κλίμα τρομοκρατίας σε βάρος των Ελλήνων της περιοχής. Όλα έδειχναν ότι οι βουλγαρικές αρχές κινούνταν βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου με στόχο τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων.
Παρά την καθησυχαστική συμπεριφορά του στρατιωτικού και πολιτικού διοικητή, ο ηρωικός Μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος αποκάλυψε ένα όργιο από εκτελέσεις ανύποπτων πολιτών, συλλήψεις και κακοποιήσεις ιερέων, ατιμώσεις γυναικών, και συλήσεις ναών που μετατρέπουν τη ζωή των Ελλήνων της Δράμας σε κόλαση. Αποκορύφωμα όλων αυτών είναι η πυρπόληση του Δοξάτου και η σφαγή των κατοίκων του στις 30 Ιουνίου 1913.
Η επομένη, η 1η Ιουλίου ήταν η ημέρα της απελευθέρωσης. Ο ελληνικός στρατός, υπό την ηγεσία του Συνταγματάρχη Νικόλαου Μιχαλόπουλου Αρκαδικού, εισήλθε απελευθερωτής στην πόλη. Γράφει χαρακτηριστικά στο ημερολόγιό του ο Μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος: «Χαράς ευαγγέλια! Ελευθερία και Ελευθέρια εορτάζομεν! Κινούμεθα! Ο ελληνικός μας στρατός νικητής και τροπαιούχος εισήλθεν εις την Δράμαν! Χαρά! Αγαλλίασις! Άσματα! Ελευθερία!».
Η απελευθέρωση της Δράμας κατοχυρώθηκε νομικά με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913), με την οποία τα ελληνικά σύνορα έφτασαν ως τον Νέστο και όλη η Ανατολική Μακεδονία προσαρτήθηκε στην ελληνική επικράτεια. Ο δραμινός λαός, που είχε υποστεί τα πάνδεινα μέσα στη δίνη της ιστορίας, κατόρθωσε να ενισχύσει και να χαλυβδώσει τη θέλησή του για Ελευθερία, παρά την ακριτική γεωγραφική του θέση και τη συνύπαρξή του με λαούς διαφορετικών εθνικών προελεύσεων. Με τους λαούς αυτούς ήρθε σε δημιουργική επαφή, χωρίς ποτέ να χάσει ούτε ίχνος της εθνικής του ταυτότητας.
Οι εκδηλώσεις μνήμης για την απελευθέρωση της πόλης, παραμονή και ανήμερα της επετείου
Οι εκδηλώσεις για τον εορτασμό των Ελευθερίων της πόλης που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο αυτή την περίοδο, έχουν αρχίσει και φέτος από τις 24 Ιουνίου και θα διαρκέσουν έως τις 4 Ιουλίου. Στο πλαίσιο αυτό, σήμερα, παραμονή της επετείου της απελευθέρωσης της πόλης, στις 20:00’ στην Πλατεία Αρκαδικού θα γίνει επιμνημόσυνη δέηση στην προτομή του Συνταγματάρχη Ν. Μιχαλόπουλου – Αρκαδικού, θα ακολουθήσει ομιλία του Δημάρχου Δράμας, κ. Χριστόδουλου Μαμσάκου, με θέμα: «Νικόλαος Μιχαλόπουλος – Αρκαδικός, ο Γενναίος Συνταγματάρχης της Απελευθέρωσης» και στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί κατάθεση στεφάνων, τήρηση ενός λεπτού σιγής και η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Αύριο το πρωί, ανήμερα της επετείου, στις 08:00’ το πρωί στην Πλατεία Ελευθερίας Δράμας θα γίνει έπαρση σημαίας με συμμετοχή στρατιωτικού τμήματος της Φρουράς Δράμας και της Φιλαρμονικής του Δήμου Δράμας. Στις 10:00’ το πρωί στον Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων Δράμας θα γίνει Δοξολογία χοροστατούντος του Μητροπολίτη Ξάνθης και Περιθεωρίου κ.κ. Παντελεήμονα, Τοποτηρητή Ι.Μ. Δράμας. Εκφώνηση Πανηγυρικού της Ημέρας από τον κ. Δημήτριο Μαυρόπουλο, Διευθυντή του 15ου Δημοτικού Σχολείου Δράμας και στις 11:30’ στο Άγαλμα της Ελευθερίας θα τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση, κατάθεση στεφάνων, τήρηση ενός λεπτού σιγής και ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου. Στις 20:00’ το βράδυ, στην πλατεία Ελευθερίας Δράμας, θα γίνει υποστολή σημαίας με συμμετοχή Στρατιωτικού Τμήματος Φρουράς Δράμας. Ακολούθως, στις 21:00’ το βράδυ στον αύλειο χώρο του Γυμνασίου Αρρένων Δράμας θα γίνει συναυλία με τον γνωστό μελωδό Ορφέα Περίδη.