Η πρακτική των αυστηρών οριοθετήσεων και του απόλυτου διαχωρισμού της κίνησης πεζών και αυτοκινήτων προκάλεσε μια σειρά προβλημάτων, για την αντιμετώπιση των οποίων προτάθηκε, μεταξύ άλλων, η οργάνωση «χώρων κοινής χρήσης». Είναι μια από τις πιο καινοτόμες ιδέες των τελευταίων χρόνων, η οποία είναι γνωστή και ως δεύτερη γενιά ήπιας κυκλοφορίας. Η μέθοδος λειτουργεί με βάση την αρχή ότι όλα τα μέσα μεταφοράς πρέπει να μοιράζονται ισότιμα τον χώρο του δρόμου και να ενημερώνονται για την κυκλοφορία. Σε αντίθεση με τα μέτρα ελέγχου τις κυκλοφορίας που εφαρμόσθηκαν τη δεκαετία του 1980, στους χώρους αυτούς αφαιρούνται όλα τα σήματα κυκλοφορίας, τα φώτα και οι σχετικές υποδομές. Τα πρώτα αντικαθίστανται από την ίδια τη διαμόρφωση του δρόμου, μέσω των υλικών της επιφάνειας, τη στάθμευση στο δρόμο, τα δέντρα, τους θάμνους, τη διακόσμηση κ.α. Έτσι, η ημερήσια κυκλοφορία ρυθμίζεται από άτυπους κοινωνικούς κανόνες του δρόμου, καθώς και υπεύθυνη συμπεριφορά στις μετακινήσεις. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η έννοια αυτή υιοθετήθηκε και από άλλες χώρες, όπως η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Η ιδέα «των χώρων με χρήση από κοινού» μοιάζει αντιφατική από πολλές απόψεις καθώς η κατασκευή των δρόμων φαίνεται επικίνδυνη ωστόσο οι χώροι αυτοί είναι ασφαλέστεροι. Η έλλειψη οδικής σήμανσης δημιουργεί ένα αίσθημα ανασφάλειας, το οποίο οδηγεί σε εντονότερη εγρήγορση και συνεπώς ασφαλέστερη συμπεριφορά των χρηστών του δρόμου. Αυτό έχει ως επακόλουθο όχι μόνο τη μείωση των ταχυτήτων και των ατυχημάτων αλλά και την άμεση επικοινωνία μεταξύ των χρηστών της οδού για παραχώρηση προτεραιότητας προκειμένου να διασχίσουν την περιοχή με ασφάλεια. Η έκταση που μπορεί να καλύψει ένας κοινός χώρος και ειδικά σε πιο μεγάλες πόλεις δεν είναι ακόμα γνωστή. Ο κοινός χώρος αποτελεί μια λύση για να μην προσαρμόζονται οι δρόμοι μόνο στις απαιτήσεις της αυξανόμενης χρήσης του αυτοκινήτου. Ωστόσο, αν ο φόρτος της κυκλοφορίας αυξάνεται, η έλλειψη σήμανσης μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση χωρίς αδιέξοδο (μποτιλιάρισμα).
Στο κοινό χώρο, το περιβάλλον έχει μεγαλύτερη επιρροή στη συμπεριφορά από τη νομοθεσία και τους τυπικούς κανόνες. Για παράδειγμα, οι οδηγοί είναι πιο πιθανό να επιβραδύνουν όταν βλέπουν παιδιά να παίζουν στο δρόμο παρά όταν βλέπουν αντίστοιχες πινακίδες
Είναι σαφές ότι οι χώροι με από κοινού χρήση αποτελούν κατά κύριο λόγο φιλοσοφία σχεδιασμού. Οι αστικές περιοχές θα πρέπει να σχεδιαστούν με συμμετοχικές διαδικασίες, έτσι ώστε το σύνολο των λειτουργιών να εξυπηρετείται ισορροπημένα και οι οδηγοί αυτοκινήτων να γίνονται «ανεκτοί» από τους υπόλοιπους χρήστες ως απλοί επισκέπτες του δρόμου. Οι χώροι με κοινή χρήση προσπαθούν να εντάξουν τις τρεις λειτουργίες συνδεσιμότητας, την πρόσβαση, την παραμονή και τη διάσχιση εντός ενός πλαισίου σχεδιασμού με σαφή συσχετισμό με τα τοπικά περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, χωρίς το διαχωρισμό του χώρου του δρόμου σε συγκεκριμένες ζώνες χρήσης»
Κατά την τελευταία δεκαετία, κάτω από την επίδραση της «διάβρωσης του δρόμου» και τις προσεγγίσεις ασφάλειας του δρόμου, οι κανόνες χρήσης χώρων από κοινού έχουν υλοποιηθεί σε όλη την Ευρώπη. Μερικά παραδείγματα διαφορετικού τρόπου υλοποίησης και προσέγγισης των μεικτών χώρων παρουσιάζονται στη συνέχεια
Προσεγγίσεις κοινών χώρων
Δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στις γειτονιές της ολλανδικής πόλης Delft και έπειτα υιοθετήθηκε σε εθνικό επίπεδο από το Ολλανδικό Υπουργείο Μεταφορών και Δημοσίων Έργων. Διαχωρισμός μεταξύ μηχανοκίνητης και μη μηχανοκίνητης κίνησης δεν υπάρχει και οι πεζοί έχουν προτεραιότητα σε ολόκληρη την περιοχή του δρόμου. Μια περιοχή woonerf λειτουργεί με βάση τους κανόνες κυκλοφορίας και στην είσοδο της υπάρχει σαφή σήμανση με μια σχετική πινακίδα. Στην περιοχή δεν υπάρχουν πεζοδρόμια και όλη η επιφάνεια του δρόμου βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο.
Πέντε βασικές αρχές που αναφέρονται είναι :
1. Οι πεζοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν ολόκληρο το πλάτος του δρόμου εντός του woonerf. Επίσης, επιτρέπεται το παιχνίδι.
2. Οι οδηγοί δεν πρέπει να οδηγούν γρηγορότερα από την ταχύτητα ενός πεζού.
3. Προτεραιότητα έχει η κίνηση από δεξιά (και όχι η γρήγορη κυκλοφορία σε σχέση με την αργή).
4. Οι οδηγοί δεν πρέπει να εμποδίζουν την κίνηση των πεζών. Αντίστοιχα, οι πεζοί δεν πρέπει να εμποδίζουν την πορεία των οδηγών χωρίς λόγο.
5. Οι οδηγοί μηχανοκίνητων οχημάτων με περισσότερους απο δύο τροχούς δεν επιτρέπεται να σταθμεύουν σε ένα woonerf, παρά μόνο σε χώρους που προσδιορίζονται με κατάλληλη σήμανση. Η ευρεία εφαρμογή των woonerf είχε τα ακόλουθα αποτελέσματα:
• Το 70% του ολλανδικού πληθυσμού θεωρούσε ότι οι περιοχές αυτές είναι πολύ ελκυστικές.
• Οι κάτοικοι εκτίμησαν τους χαμηλούς κυκλοφοριακούς φόρτους, τις περιοχές παιχνιδιού και τις περιβαλλοντικές βελτιώσεις.
• Τα ατυχήματα μειώθηκαν κατά 50%.
• Οι ταχύτητες των οχημάτων περιορίσθηκαν στα 13 με 25 χλμ/ ώρα.
Οικιστικές Ζώνες»(Home zone)
Οι οικιστικές ζώνες αποτελούν μια σχετικά νέα έννοια που αναπτύχθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η αυξανόμενη χρήση των αυτοκινήτων μετέτρεπε σταδιακά τους παραδοσιακούς δρόμους στις περιοχές κατοικίας σε χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων και οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να νιώθουν απομονωμένοι στα ίδια τους τα σπίτια. Η ανάπτυξη των πρώτων σχεδίων ξεκίνησε στην Αγγλία και στην Ουαλία τον Αύγουστο του 1999 που είχα την τιμή να ήμουν μέλος του project. Μια οικιστική ζώνη είναι ένας δρόμος σε κατοικημένη περιοχή στον οποίον έχουν εφαρμοσθεί τεχνικές ήπιας κυκλοφορίας ή μεικτών χώρων. Σημαντική πτυχή των οικιστικών ζωνών ήταν η ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινότητας στο σχεδιασμό και στην ανάπτυξή τους. Σκοπός των οικιστικών ζωνών είναι να επεκτείνουν τα οφέλη που προκύπτουν από τις χαμηλές ταχύτητες των οχημάτων εντός των κατοικημένων περιοχών, να δώσουν μεγαλύτερη προτεραιότητα στους ευάλωτους χρήστες και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής στους κατοικημένους δρόμους. Οι κάτοικοι ενθαρρύνονται να χρησιμοποιήσουν το δρόμο και οι οδηγοί θα πρέπει να αισθάνονται ότι απλά είναι φιλοξενούμενοι στο χώρο αυτόν.
Ο σχεδιασμός γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε τα οχήματα να μην μπορούν να αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες και πιο συγκεκριμένα οι ταχύτητές τους να είναι μικρότερες από τα 32 χλμ/ώρα (20 mph). Τα πεζοδρόμια και το οδόστρωμα είτε κατασκευάζονται στο ίδιο επίπεδο, είτε όχι. Δεν υπάρχει καμία αλλαγή στην προτεραιότητα και ισχύουν όλα όπως στην περίπτωση του woonerf. Οι πεζοί δεν έχουν προτεραιότητα έναντι των μηχανοκίνητων οχημάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι οικιστικές ζώνες δεν θεωρούνται μόνο ως εργαλείο διαχείρισης της κυκλοφορίας ή της ήπιας κυκλοφορίας, αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο εργαλείου αστικής αναζωογόνησης
Αρχές εφαρμογής κοινών χώρων
Σημαντικό παράγοντα για την ασφαλή λειτουργία των μεικτών χώρων αποτελεί η χαμηλή ταχύτητα των οδηγών. Εάν οι ταχύτητες ξεπερνούν τα 30 χλμ/ώρα, απειλείται η ασφάλεια των πεζών και τα οχήματα θα κυριαρχήσουν. Μερικές προϋποθέσεις για τους χώρους με κοινή χρήση είναι :
Θα πρέπει να υπάρχει εναλλακτικός δρόμος για τους οδηγούς που δεν εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με την περιοχή αυτή.
Δεν υπάρχει ένα κοινό αποδεκτό ανώτατο όριο όγκου κυκλοφορίας, αλλά ήδη έχουν εφαρμοσθεί μέτρα σε διασταυρώσεις με κυκλοφοριακό φόρτο 30.000 οχήματα/ημέρα
Οι ταχύτητες των οδηγών πρέπει να είναι χαμηλές.
Οι χαμηλές ταχύτητες μπορούν να επιτευχθούν με τον κατάλληλο σχεδιασμό του χώρου, με διάφορες δραστηριότητες στο δρόμο καθώς και με την παρουσία των πεζών.
Πρέπει να αφαιρεθεί ότι έχει σχέση με κανόνες οδικής κυκλοφορίας (πινακίδες, σήματα, κεντρικοί άξονες κ.α.). Οι μεικτοί χώροι εφαρμόζονται συνήθως σε διασταυρώσεις, αλλά ορισμένες φορές και κατά μήκος δρόμων.