Του Βασίλη Τσιαμπούση
Τις προάλλες παρακολούθησα ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση με τίτλο Capital in the Twenty-First Century, βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Γάλλου οικονομολόγου Thomas Piketty (σκηνοθέτης ο Justin Pemberton). Ένα ντοκιμαντέρ που υποστηρίζει πειστικά ότι το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας, αν δεν αλλάξουν οι τωρινές συνταγές, κρίνεται ιδιαιτέρως δυσοίωνο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Προτείνω σε όσους μπορούν να δουν το ντοκιμαντέρ στην πλατφόρμα του ΟΤΕ ή στο Netflix να το κάνουν. Όχι μόνο οι σοσιαλιστές (ο Thomas Piketty είναι μέλος του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος), αλλά ακόμα και οι ακραιφνείς φιλελεύθεροι.
Θα προσπαθήσω να μεταφέρω κάποιες αναφορές της ομιλίας του Thomas Piketty, που μου έκαναν εντύπωση με την απλότητα και τη σαφήνειά τους:
Α) Οι εισοδηματικές ανισότητες το 1910 ήταν πολύ μεγαλύτερες στην Ευρώπη απ’ ό,τι στην Αμερική (Ηνωμένες Πολιτείες). Η κατάσταση αυτή στις μέρες μας έχει αντιστραφεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στην Ευρώπη έπαψαν οι ανισότητες να είναι πολύ μεγάλες. Επ’ αυτού παραθέτω ένα πίνακα, που δείχνει τα εισοδήματα του top 10% του πληθυσμού σε ποσοστό επί του συνόλου, κατά το έτος αναφοράς:
α/α 1910 2010
ΑΜΕΡΙΚΗ 43% 48%
ΕΥΡΩΠΗ 47% 37%
(Επεξήγηση του πίνακα: Το 1910, στην Αμερική, το 10% των πλουσιότερων ανθρώπων καρπώθηκε το 43% του συνόλου των εισοδημάτων της χώρας. Το 2010 το 10% των πλουσιότερων Ευρωπαίων πήρε το 37% των εισοδημάτων).
Β) Η απόδοση του Κεφαλαίου (rate) είναι πολύ μεγαλύτερη από τον ρυθμό ανάπτυξης της Οικονομίας. Ενδεικτικά, η απόδοση του Κεφαλαίου είναι 5% και ο ρυθμός ανάπτυξης της Παγκόσμιας Οικονομίας είναι 1% (πρόκειται για μέσες τιμές, γιατί κατ’ έτος είναι διαφορετικές). Άρα, οι κατέχοντες το Κεφάλαιο χρειάζεται να επανεπενδύσουν μόνο το 1/5 του ετήσιου εισοδήματός τους για να διασφαλίσουν ότι ο πλούτος τους θα αυξάνεται τόσο γρήγορα, όσο το μέγεθος της Οικονομίας (Το παράδειγμα δεν υπολογίζει άλλες ρήτρες και εισφορές, που πάντως δεν αλλάζουν την εικόνα). Αυτό σημαίνει ότι τα 4/5 των κερδών τους (5-1=4%) θα μπορούσαν να τα προσθέσουν στον πλούτο τους. Και άρα ο πλούτος τους κάθε χρόνο να μεγεθύνεται.
(Πίνακας που δείχνει τη μοιρασιά του πλούτου (την κατοχή) από το top 10% (δηλ. της ανώτερης τάξης).
α/α 1910 2010
ΑΜΕΡΙΚΗ 80% 72%
ΕΥΡΩΠΗ 85% 63%
Επεξήγηση: Το 2010 το top 10% των Αμερικανών κατείχε το 72% του εθνικού πλούτου ενώ το 10% των Ευρωπαίων το 63%).
Γ) Η μεγαλύτερη, όμως, συγκέντρωση του πλούτου δίνει αυτομάτως τη δυνατότητα και για μεγαλύτερα εισοδήματα. Άρα και για περεταίρω διεύρυνση της ανισότητας των εισοδημάτων και συνακόλουθα και του πλούτου. Με άλλα λόγια, το 10% των Αμερικανών και των Ευρωπαίων τρέχει με φεράρι, και όλος ο υπόλοιπος κόσμος τους κυνηγά με ποδήλατα.
Δ) Το μοναδικό καλό νέο, σε σχέση με τις αρχές του 20ου αιώνα, είναι ότι πλέον ένα ποσοστό λίγο μεγαλύτερο του 20% του εθνικού πλούτου κατέχεται από τη μεσαία τάξη. Το οποίο όμως ποσοστό δεν φαίνεται να βρίσκεται σε ανοδική τάση αλλά μάλλον κινείται καθοδικώς.
Το ντοκιμαντέρ τα λέει όλα αυτά γλαφυρά και απλουστευμένα, αλλά μιλά και για πολλά άλλα ζητήματα που επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία και τον ανταγωνισμό (π.χ. την αύξηση του πληθυσμού ή τις κρατικές επιδοτήσεις, κυρίως στην Κίνα). Για όσους δεν μπορέσουν να βρουν το ντοκιμαντέρ, γιατί δεν έχουν πρόσβαση σε συνδρομητικά κανάλια, υπάρχει στο YOUTUBE μια 20λεπτη ταινία με τίτλο Thomas Piketty: New thoughts on capital in the twenty-first century, και μάλιστα με δυνατότητα επιλογής ελληνικών υποτίτλων, όπου εξηγούνται πολλά ενδιαφέροντα για την ανισότητα των εισοδημάτων και του πλούτου.
Όσο για το τι θα πρέπει να γίνει, ώστε ο μεγάλος πλούτος να ελεγχθεί και η πολλαπλασιαστική του δύναμη να περισταλεί, είναι ένα ερώτημα που απασχολεί εξίσου και τους φιλελεύθερους και τους σοσιαλιστές. Και, βέβαια, οι συνταγές που προτείνουν οι μεν και οι δε είναι διαφορετικές, αλλά η κατανόηση του προβλήματος ίσως βοηθήσει να επιτευχθούν πολιτικές συγκλίσεις και να βρεθούν λύσεις, για ένα ζήτημα που, εκτός από ιδεολογικό, είναι επίσης και μαθηματικό και πρακτικό.
(Σημείωση: Τα ποσοστά αυτού του κειμένου πάρθηκαν από πίνακες και στρογγυλοποιήθηκαν για λόγους απλοποίησης).
