Του Αθανάσιου Κάππα, Civil & Traffic Engineer
Η ποσότητα των αστικών αποβλήτων αυξήθηκε κατά 25% από το 2005 έως το 2021.
Η αυξανόμενη ανάκτηση αποβλήτων και η μείωση της διάθεσης αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της αύξησης του όγκου των αποβλήτων.
Καθώς η ανακύκλωση και η αποτέφρωση με ταυτόχρονη ανάκτηση της ενέργειας χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο, οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από αστικά απόβλητα αναμένεται να μειωθούν σημαντικά μέχρι το 2021.
Ο περιορισμός ή η αποφυγή της αύξησης του όγκου των αστικών αποβλήτων μπορούν να μειώσουν ακόμη περισσότερο τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα απόβλητα και να εξασφαλίσουν και άλλα οφέλη για την κοινωνία και το περιβάλλον.
Το 1995 κάθε Ευρωπαίος πολίτης παρήγαγε κατά μέσον όρο 460kg αστικών αποβλήτων. Το ποσό αυτό αυξήθηκε σε 520kg κατ’ άτομο το 2004, ενώ αυξήθηκε σε 700kg κατ’ άτομο το 2021. Έτσι, η συνολική αύξηση στη διάρκεια μιας εικοσιπενταετίας φθάνει σχεδόν το 50%. Η προβλεπόμενη συνεχής αύξηση του όγκου των αποβλήτων οφείλεται κυρίως στην κατά παραδοχή σταθερή αύξηση της ιδιωτικής τελικής κατανάλωσης (ήτοι, μέση αύξηση στην EΕ-15* και την ΕΕ-12* κατά 2% και 4% ετησίως αντίστοιχα μέχρι το 2021, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2006) και τη διατήρηση των τάσεων που παρατηρούνται σήμερα στα καταναλωτικά πρότυπα. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ-15(1) και των κρατών μελών της ΕΕ-12(2). Ενώ ο πολίτης της ΕΕ-15 παρήγατε κατά μέσον όρο 570kg αποβλήτων το 2004, ο πολίτης της ΕΕ-12 παρήγαγε μόλις 335kg.
Ωστόσο, καθώς οι οικονομίες της ΕΕ-12 θα αναπτύσσονται και τα καταναλωτικά πρότυπα θα εξελίσσονται, ο όγκος των αποβλήτων αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα 15 χρόνια και να προσεγγίσει τα σημερινά επίπεδα στην ΕΕ-15. Κοιτάζοντας στο μέλλον, ο όγκος των αστικών αποβλήτων στην ΕΕ-15 και στην ΕΕ-12 αναμένεται να αυξηθεί κατά 22 % και κατά 50 % αντίστοιχα μέχρι το τέλος του 2021.
Στο σύνολο αυτής της περιόδου, περισσότερο από το 80 % των συνολικών αστικών αποβλήτων παράγεται στην ΕΕ-15. Αν απλώναμε στο έδαφος όλα τα αστικά απόβλητα που θα παράγονται στην ΕΕ το 2021(δηλαδή περίπου 340 εκατ. τόνους), θα κάλυπταν μια έκταση ίση με το Λουξεμβούργο με πάχος 30 cm ή ίση με τη Μάλτα με πάχος 2,5 m!
Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι πρέπει να καταβληθούν πολύ μεγαλύτερες προσπάθειες για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, προκειμένου να επιτευχθεί η μείωση του όγκου των αποβλήτων, που είναι ένας από τους στόχους του Έκτου Προγράμματος Δράσης για το περιβάλλον της Ε.Ε. Μεγαλύτερη ανάκτηση και εναλλακτικές μέθοδοι διαχείρισης έναντι της υγειονομικής ταφής.
Στο παρελθόν, η διάθεση των αποβλήτων μέσω υγειονομικής ταφής υπήρξε η κυρίαρχη μέθοδος επεξεργασίας των αστικών αποβλήτων, αλλά τις δύο τελευταίες δεκαετίες η διάθεση μέσω υγειονομικής ταφής έχει μειωθεί σημαντικά. Το 2004 το 47% του συνόλου των αστικών αποβλήτων στην ΕΕ κατέληγε σε χώρους υγειονομικής ταφής. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω, φθάνοντας το 35% μέχρι το 2021. Η ανακύκλωση και άλλες μέθοδοι ανάκτησης υλικών αναμένεται να αυξηθούν από 36% σήμερα σε 42% περίπου μέχρι το 2021. Τέλος, η αποτέφρωση χρησιμοποιούνταν για το 17% των αστικών αποβλήτων το 2004 και είναι πιθανό να αυξηθεί σε 25% περίπου μέχρι το 2021.
Αυτές οι παρελθούσες και αναμενόμενες τάσεις είναι εν μέρει αποτέλεσμα πολιτικών που αποσκοπούν ειδικά στην επέκταση της ανακύκλωσης και της ανάκτησης υλικών συσκευασίας και στη διάθεση των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων με άλλους τρόπους πέραν της υγειονομικής ταφής. Συνολικά, προβλέπεται περαιτέρω μείωση της ποσότητας αστικών αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, γεγονός που αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο για να επιτευχθούν, μεταξύ άλλων, οι στόχοι του 6ου Προγράμματος Δράσης για το περιβάλλον της Ε.Ε. Μια έκδοση του EEA που καταγράφει τους τρόπους με τους οποίους προσεγγίζουν τα κράτη μέλη το θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων, ιδίως στο πλαίσιο της οδηγίας για την υγειονομική ταφή.
Ενώ οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μειωθούν παρά την αύξηση του όγκου των αποβλήτων, η ανάληψη δράσης για τη μείωση ή την αποφυγή της προβλεπόμενης αύξησης του όγκου των αποβλήτων θα μειώσει περαιτέρω τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον τομέα διαχείρισης των αποβλήτων. Η συλλογή και μεταφορά αποβλήτων, που συνδέονται στενά με τον όγκο των αποβλήτων, εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 5% των άμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως λόγω των μικρών αποστάσεων που διανύονται συνήθως για τη μεταφορά των αποβλήτων. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 40% των καθαρών εκπομπών το 2021. Ο περιορισμός του όγκου των αποβλήτων θα αποφέρει και άλλα οφέλη, όπως η μείωση του κόστους διαχείρισης των αποβλήτων, η μείωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας (με σωματίδια και οξείδια του αζώτου) και η μείωση του θορύβου που προκύπτει από τη συλλογή και μεταφορά αποβλήτων.
Διαφορετικά, το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων μπορεί να αυξηθεί σημαντικά, καθώς ο όγκος των αποβλήτων αυξάνεται. Το κόστος συλλογής και επεξεργασίας των αποβλήτων είναι ιδιαίτερα επαχθές, η δε δημιουργία αποβλήτων αποτελεί εξ ορισμού απώλεια πόρων. Συμπερασματικά, η Ευρώπη δεν μπορεί να μείνει απαθής ως προς την συνεχιζόμενη αύξηση των αποβλήτων — που αντικατοπτρίζει τα σημερινά μη βιώσιμα καταναλωτικά και παραγωγικά πρότυπα — καθότι τούτο μακροπρόθεσμα μπορεί να εξουδετερώσει τις βελτιώσεις που επιτυγχάνονται στον τομέα διαχείρισης των αποβλήτων.
Σημειώσεις:
(1) E-15 Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Σουηδία, Φινλανδία
(2) E-12 Βουλγαρία, Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία,Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχική Δημοκρατία.
