Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
ΜΕΡΟΣ Α
Ως περιβάλλον ορίζεται το σύνολο των φυσικών, χημικών και βιοτικών παραγόντων που επιδρούν σε έναν οργανισμό ή σε μια βιοκοινότητα και τελικά καθορίζουν τη μορφή και την επιβίωσή τους. Τμήμα του περιβάλλοντος είναι το οικοσύστημα, που αναφέρεται σε μια ολοκληρωμένη ενότητα βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων και στις αλληλεπιδράσεις τους σε μια συγκεκριμένη μονάδα χώρου.
Οι σπουδαιότεροι οικολογικοί παράγοντες είναι το κλίμα, το έδαφος και τα βιοτικά συστήματα, ενώ στα οικοσυστήματα, υδάτινα και χερσαία, έχουν μεγάλη σημασία η ενεργειακή ροή τους, οι τροφικοί κύκλοι και, τέλος, η ανάπτυξη τους με τον χρόνο.
Περιβαλλοντικά θέματα αποτελούν σήμερα μέγιστο πρόβλημα και η προστασία του περιβάλλοντος θα πρέπει να είναι το πρώτο μέλημα όλων των υπεύθυνων του πλανήτη. Η ανάπτυξη των βιομηχανικών κοινωνιών έγινε, δυστυχώς, σε βάρος του περιβάλλοντος και πολλά είναι τα παραδείγματα περιβαλλοντικής καταστροφής κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Παρόλα αυτά, η σύνδεση της προστασίας του περιβάλλοντος με την περιβαλλοντική πολιτική δεν είναι τόσο εύκολη.
Ρύπανση του αέρα και καρδιαγγειακά νοσήματα. Πολλοί είναι οι ρύποι και τα αέρια που τα τελευταία χρόνια έχουν συνδεθεί επιδημιολογικά με την αύξηση των καρδιαγγειακών επεισοδίων. Η έκθεση σε μολυσμένο περιβάλλον μπορεί να επιφέρει άμεσα προβλήματα, όπως θανατηφόρες αρρυθμίες, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και πνευμονικό οίδημα, αλλά και χρόνια στεφανιαία νόσο, μυοκαρδιοπάθειες κ.ά.
Η μολυσμένη ατμόσφαιρα περιέχει μεγάλες ποσότητες στερεών και υγρών σωματιδίων, το μέγεθος των οποίων έχει ιδιαίτερη σημασία. Τα σωματίδια αυτά, μαζί με αέρια, όπως το Νιτρικό Οξύ και το Διοξείδιο του Θείου, δημιουργούν το φωτοχημικό νέφος, το οποίο υπάρχει στις πόλεις και σε περιοχές με βιομηχανική δραστηριότητα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αιωρούμενων σωματιδίων προέρχεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και ιδιαίτερα από τις μηχανές των αυτοκινήτων.
Το μέγεθος των σωματιδίων χωρίζεται σε αυτά που η διάμετρός τους είναι μεγαλύτερη των 10 μm και εισέρχονται στο τραχειοβρογχικό δέντρο, δημιουργώντας προβλήματα που έχουν σχέση με το αναπνευστικό, όπως χρόνια βρογχίτιδα και καρκίνο του πνεύμονα, και αυτά που το μέγεθός τους είναι μικρότερο των 2,5 μm. Αυτά εισέρχονται στην κυκλοφορία μέσω του ενδοθηλίου των πνευμονικών κυψελίδων δημιουργώντας προϋποθέσεις για εμφάνιση καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί, μέσω των οποίων τα μικρά σωματίδια δρουν στο καρδιαγγειακό σύστημα, είναι τρεις. Ο πρώτος είναι μέσω ερεθισμού του πνευμονικού ιστού με ενεργοποίηση του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (ΑΝΣ) της καρδιάς, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ταχυκαρδίας και ελάττωση της διακύμανσης της καρδιακής συχνότητας (Heart Rate Variability). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση αρρυθμιών, ακόμη και αιφνίδιου θανάτου, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ασθενείς. Ο δεύτερος μηχανισμός είναι απευθείας δράση των σωματιδίων στο μυοκάρδιο, χωρίς τη μεσολάβηση των πνευμόνων, με αποτέλεσμα τη διέγερση του ΑΝΣ και πάλι με τα ίδια αποτελέσματα, όπως αυτά που προαναφέρθηκαν. Ο τρίτος και κύριος μηχανισμός είναι η δημιουργία προϋποθέσεως φλεγμονής, είτε μέσω φλεγμονής του ενδοθήλιου των πνευμόνων, είτε με απευθείας δράση στο μυοκάρδιο. Φαίνεται ότι το νέφος που δημιουργείται στην καθημερινότητα από τις μηχανές εσωτερικής καύσης, αλλά ακόμη περισσότερο από το κάπνισμα, εμπεριέχουν κυρίως μικρά έως πολύ μικρά σωματίδια, τα οποία προάγουν το οξειδωτικό stress σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το αποτέλεσμα είναι δυσλειτουργία του ενδοθηλίου και ενεργοποίηση των λευκοκυττάρων και αιμοπεταλίων.
