Ο διακεκριμένος στο εξωτερικό δραμινός επιστήμονας, Θεόδωρος Ζάνος μιλάει στα ΧΡΟΝΙΚΑ, για την έρευνά του, το brain drain και την Δράμα.
Ο Θεόδωρος Ζάνος είναι δραμινός, επιστήμονας – ερευνητής που ζει και εργάζεται στην Νέα Υόρκη. Τα τελευταία 3,5 χρόνια η έρευνά του έχει στρέψει την προσοχή της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας στην δουλειά του. Από αυτήν άλλωστε δημιουργούνται προσδοκίες για την αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη και την ανακούφιση εκατομμυρίων ανθρώπων που πάσχουν από αυτήν και άλλες ασθένειες. Τον συναντήσαμε το μεσημέρι του Σαββάτου στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας επιδιώκοντας να μάθουμε περισσότερα για την έρευνά του αλλά και την διαδρομή μέσα από την οποία ένα νέο παιδί ξεκινά από τη Δράμα, διακρίνεται στο εξωτερικό και φθάνει να συγκεντρώνει την προσοχή της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας στην έρευνά του.
Κύριε Ζάνο, η προσπάθεια σας ως ερευνητής το τελευταίο χρονικό διάστημα αφορά την αποκωδικοποίηση σημάτων του νευρικού συστήματος που σχετίζονται με την διάγνωση ή την θεραπεία ορισμένων παθήσεων. Θέλετε να μας εξηγήσετε πώς ξεκίνησε αυτή η προσπάθεια και που στοχεύσει;
Κύριε Ψωμά, όλη αυτή η προσπάθεια ξεκίνησε, όταν έκανα το διδακτορικό μου στην Βιοϊατρική Τεχνολογία το 2004 και πήγα στο Λος Άντζελες, τελειώνοντας πιο πριν την σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών στην Θεσσαλονίκη, στην οποία είχα περάσει το 1998 αποφοιτώντας από το 1ο Λύκειο Δράμας. Η έρευνά μου ξεκίνησε από τα χρόνια που ήμουν καθηγητής στην Νέα Υόρκη, δηλαδή πριν από 3,5 χρόνια περίπου, αλλά βασίζεται πάνω στην δουλειά που έχω κάνει από τα χρόνια του διδακτορικού. Με την αποκωδικοποίηση το νευρικού συστήματος, ασχολήθηκαν πάρα πολλοί επιστήμονες ακόμη, και υπάρχει ιστορικό δεκαετιών δουλειάς πάνω σε αυτό το θέμα. Σε αυτά βασίστηκα και διδάχτηκα.
Σχετικά με την ανακάλυψή σας για το πνευμονογαστρικό νεύρο και την μετάδοση σημάτων που ρυθμίζουν την γλυκόζη, είμαστε στον δρόμο της σωστότερης αντιμετώπισης του Διαβήτη ή είναι νωρίς για να πούμε κάτι τέτοιο;
Σχετικά με την ανακάλυψη για το πνευμονογαστρικό νεύρο και την μετάδοση σημάτων που ρυθμίζουν τη γλυκόζη, είναι σωστό ότι υπάρχει σχέση με τον Σακχαρώδη Διαβήτη. Ο Διαβήτης είναι μια από τις συνηθισμένες ασθένειες, που ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Βέβαια γράφτηκε ότι η ανακάλυψη αυτή αλλάζει τα πάντα. Αυτό είναι μια υπερβολή. Δεν απηχεί ακριβώς την πραγματικότητα. Αυτό που έγινε είναι ότι η ανακάλυψη αυτή βάζει τα θεμέλια για να δούμε εάν μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον Διαβήτη. Η ανακάλυψη που έγινε από το δικό μου εργαστήριο αφορούσε κυρίως το διαγνωστικό επίπεδο. Αντί δηλαδή κάποιος να πρέπει να τρυπά συνεχώς το δάχτυλό του και να μετρά τα επίπεδα γλυκόζης, μπορεί να υπάρχει ένας σένσορας στο νεύρο, ο οποίος θα καταγράφει την νευρική δραστηριότητα την οποία θα μπορεί να αποκωδικοποιεί και να την μετατρέπει σε επίπεδα γλυκόζης στο αίμα ή γενικότερα στον οργανισμό. Με τον τρόπο αυτό ο ασθενής θα μπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή εάν έχει υπεργλυκαιμία ή υπογλυκαιμία. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει μέχρι σήμερα. Το ενδιαφέρον που υπήρξε από την πανεπιστημιακή κοινότητα και από εταιρείες ήταν μεγάλο, για τα ευρήματα της έρευνας, κυρίως γιατί υπάρχει πολύς κόσμος που ταλαιπωρείται από αυτή την ασθένεια. Για την έρευνά μας έχω μιλήσει και στην Αυστραλία και στο Σαν Φρανσίσκο. Η εξέλιξη αυτής της ανακάλυψης είναι να δοκιμαστεί σε ανθρώπους διότι μέχρι στιγμής βασίζεται σε έρευνες επάνω σε πειραματόζωα, σε ποντίκια. Επίσης να δημιουργηθεί μια συσκευή η οποία θα περάσει όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις από τον οργανισμό φαρμάκων της Αμερικής. Να υπάρξει επίσης μια εταιρεία η οποία θα κατασκευάσει την συσκευή και τελικά να συνταγογραφείται σε ανθρώπους που έχουν Διαβήτη σαν μια εναλλακτική λύση σε σχέση με το τρύπημα των δακτύλων.
Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι είναι η Βιοηλεκτρονική Ιατρική, θα θέλατε να μας πείτε τι δρόμους ανοίγει στον χώρο της επιστήμης;
Η Βιοηλεκτρονική Ιατρική είναι ένας πολλά υποσχόμενος τομέας και νομίζω θα αλλάξει τους τρόπους που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική. Είναι ένας τομέας ο οποίος χρησιμοποιεί την τεχνολογία και την γνώση του νευρικού συστήματος για να δημιουργηθούν συσκευές που θα αλληλεπιδράσουν με το νευρικό σύστημα για την ίαση διαφόρων ασθενειών που έχουν σχέση με αυτό. Διάφορες ασθένειες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, έχουν επίσης σχέση με το νευρικό σύστημα. Αυτές οι ασθένειες έχουν τη βάση τους σε κάποιο πρόβλημα που ξεκινά από το νευρικό σύστημα. Υπάρχουν δηλαδή σήματα που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα και αυτά τα σήματα είτε στέλνονται λάθος είτε δεν στέλνονται καθόλου από τον οργανισμό. Σε πολλά από αυτά τα νοσήματα είτε δεν υπάρχουν θεραπείες είτε οι θεραπείες που υπάρχουν δεν δίνουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα σήμερα. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας μπορεί να αλλάξει την ζωή πολλών ανθρώπων.
Κύριε Ζάνο, πώς ένας νέος άνθρωπος από τη Δράμα, φθάνει σήμερα σε επίπεδο να απασχολεί με την έρευνα του και ταυτόχρονα να τραβά την προσοχή της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας;
Μου αρέσει που ξεκίνησα από την Δράμα, την πόλη μου. Πιστεύω ότι είναι ένας από τους πολύ βασικούς παράγοντες που κατάφερα να ανοίξω τα φτερά μου και να συνεχίσω στο εξωτερικό. Η Δράμα είναι ιδανικό μέρος για να μεγαλώσει κανείς. Πάντα λέω ότι χρωστάω τα πάντα στους γονείς μου και τον αδερφό μου. Οι γονείς μου μας μεγάλωσαν με κάποιες αρχές και ιδανικά. Όπως το ότι τίποτε δεν σου χαρίζεται και πάντα πρέπει να δουλέψεις για αυτό που θέλεις να πετύχεις. Κάθε μετάβαση, όπως αυτή στο εξωτερικό σημαίνει ότι πρέπει να αφήσεις πίσω τους φίλους σου και την οικογένειά σου. Έρχομαι στην Ελλάδα δυο φορές τον χρόνο κυρίως για να δω τους γονείς μου και φίλους που έχω αφήσει εδώ, αλλά και γιατί μου αρέσει ο τόπος μου. Η Δράμα είναι ο χώρος που γεννήθηκα και μεγάλωσα μέχρι τα 18. Οι γονείς μου, η οικογένειά μου, παλιοί φίλοι μου είναι εδώ. Η Δράμα είναι το σπίτι μου αν και η βάση μου είναι στην Νέα Υόρκη.
Ποιά είναι η άποψή σας για το brain drain; Πιστεύετε ότι μπορεί να αναστραφεί αυτή η τάση;
(brain drain = H μετανάστευση άριστα εκπαιδευμένων ή ειδικευμένων ατόμων)
Τουλάχιστον εγώ έφυγα πριν την κρίση, δηλαδή το 2004. Το έκανα διότι δεν υπήρχε στην Ελλάδα, το αντικείμενο το οποίο ήθελα να σπουδάσω, δηλαδή η Βιοϊατρική Τεχνολογία. Υπάρχουν πολλοί που δικαιολογημένα αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό γιατί θέλουν να προχωρήσουν παραπέρα τις σπουδές τους. Προφανώς όλα τα παιδιά που φεύγουν στο εξωτερικό το κάνουν για πολύ σοβαρούς λόγους και όχι γιατί θέλουν να κάνουν ένα ταξιδάκι στο εξωτερικό. Προφανώς υπάρχουν προοπτικές που δεν υπάρχουν στην χώρα μας δυστυχώς. Δεν είναι εύκολο να ανατραπεί το brain drain, διότι οι λόγοι για τους οποίους δημιουργήθηκε αυτή η τάση, την τελευταία δεκαπενταετία έχουν επιδεινωθεί με την κρίση. Δυστυχώς η χώρα μας σε πολλά πράγματα είναι δυσλειτουργική για πολλά παιδιά που θέλουν να κάνουν πράγματα αλλά δεν έχουν τα μέσα ή τις γνωριμίες για να εξελίξουν αυτό που τους ενδιαφέρει. Αυτά τα παιδιά νοιώθουν ότι η Ελλάδα τους πνίγει. Αυτό δεν έχει σχέση απαραίτητα με την κρίση. Η κρίση απλά χειροτερεύει αυτές τις συνθήκες. Αναγκάζονται δηλαδή να φύγουν. Αυτό είναι που πρέπει να αλλάξει και αυτό είναι κάτι που δεν αλλάζει από την μια ημέρα στην άλλη. Πιστεύω ότι ο μόνος τρόπος για να ξαναφέρουμε όλα αυτά τα παιδιά που έχουν επιλογή να μείνουν στο εξωτερικό είναι να υπάρξει μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων η οποία να μπορέσει να δημιουργήσει βασικές συνθήκες για την επιστροφή όλων αυτών των ανθρώπων. Η οποία υποστηριζόμενη είτε από το κράτος είτε από την ιδιωτική πρωτοβουλία, θα φέρει τον τρόπο δουλειάς και την νοοτροπία που έχουμε στο εξωτερικό, που προφανώς έχει αποτέλεσμα. Εάν κάποιος επιστήμονας που κάνει καριέρα στο εξωτερικό επιστρέψει και πάρει μία θέση σε ένα πανεπιστήμιο αυτό δεν αλλάζει τίποτα. Θα αλλάξει αυτός και όχι το πανεπιστήμιο.
Τι θα ευχόσασταν για την Ελλάδα του σήμερα;
Θα ευχόμουν να προχωρήσουν όσο γίνεται περισσότερο οι αλλαγές τις οποίες χρειάζεται η χώρα μας για να φθάσει εκεί που της αξίζει. Οι άνθρωποι που έμειναν και όσοι έχουν φύγει στο εξωτερικό δείχνουν με τις επιτυχίες τους ότι δεν μας λείπει το υλικό για να δημιουργηθεί κάτι πολύ καλό στην Ελλάδα. Χρειάζεται περισσότερη οργάνωση και πολιτικές που θα διευκολύνουν μία τέτοια προσπάθεια. Πολλά παιδιά θέλουν να γυρίσουν πίσω αλλά θα πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες.
Tι θα λέγατε στα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με την επιστημονική έρευνα;
Τα παιδιά που μεγαλώνουν στην Ελλάδα και περνούν από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τα παιδιά του εξωτερικού. Αν πραγματικά το θέλουν και αν δεν υπάρχουν επιλογές σήμερα στην Ελλάδα να τολμήσουν και να μην περιορίσουν τις δυνατότητές τους. Ωστόσο εάν μπορούν να κάνουν αυτό που επιδιώκουν στην Ελλάδα ακόμη καλύτερα. Ελπίζω σύντομα, να μην χρειάζεται να τους πει κανείς ότι για να πετύχουν αυτά που έχουν στο μυαλό τους, θα πρέπει να φύγουν στο εξωτερικό
