Του Αθανάσιου Κάππα, Civil & Traffic Eng., Προέδρου Α.Σ. Γαία Δράμας
Τους τελευταίους μήνες γίνεται πολύς λόγος για τον εθελοντισμό, που κατά κόρον ακούγεται από χείλη πολιτικών, πρώτου & δευτέρου βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης, βουλευτές, διοικητές κλπ. Δυστυχώς, οι περισσότεροι έχουν συγκεχυμένη εικόνα περί εθελοντισμού. Η προσφορά, η αγάπη, ο εθελοντισμός αποτελούν ιδανικά και αξίες πέρα από τον εαυτό μας, γιατί μας κάνουν να βγαίνουμε για λίγο από τον μικρόκοσμό μας και να σκεφτόμαστε τον διπλανό μας. Μας κάνουν να θέλουμε να βοηθήσουμε τους γύρω μας, χωρίς το κίνητρο της υλικής ανταμοιβής.
Η ενασχόληση με τον εθελοντισμό είναι μία απλή αλλά ταυτόχρονα και σύνθετη διαδικασία. Μερικές φορές προκύπτει γιατί απλά ένας φίλος ή γνωστός μας το ζήτησε. Άλλες φορές επιθυμούμε να ικανοποιήσουμε μία δική μας εσωτερική ανάγκη ή επιθυμούμε την ενασχόλησή μας με συγκεκριμένους φορείς και αντικείμενα δράσης. Και κάποιες άλλες φορές μπορεί να μας εμπνέει μία ομάδα εργασίας ή μπορεί να θέλουμε να βρούμε μία ευκαιρία να ασχοληθούμε με κάτι κοντινό στην ηλικία μας ή στο επίπεδο των δεξιοτήτων μας.
Ο εθελοντισμός στη σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να οριστεί μονοσήμαντα και στατικά, ιδιαίτερα στις μέρες μας που η κοινωνικοοικονομική κρίση και η πανδημία Covid-19 έχουν προκαλέσει πολλαπλές και ραγδαίες μεταβολές σε παραδοσιακούς ρόλους, στάσεις και αντιλήψεις. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να προσεγγίσουμε την έννοια του εθελοντισμού ως τη σύλληψη ενός «κινηματικού οράματος» με στόχο την εθελούσια και ανιδιοτελή προσφορά, το συλλογικό όφελος, την κοινωνική παρέμβαση στα κοινά, την ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία. Ο εθελοντισμός ως ηθελημένη και συνειδητή συμπεριφορά αποτελεί μία πολυμορφική διαδικασία, η οποία δεν γίνεται κατανοητή μέσα από το πρίσμα μίας και μόνο επιστήμης.
Τα κίνητρα που ωθούν κάποιον να αναλάβει εθελοντική δράση είναι οι αξίες, οι αντιλήψεις, τα κοινωνικά κριτήρια, η καριέρα, το αίσθημα της αυτοπροστασίας και της αυτοβελτίωσης. Πρόκειται δηλαδή για ένα πλέγμα κινήτρων το οποίο περιλαμβάνει:
-τις αλτρουιστικές ανάγκες του ανθρώπου,
-τις νέες εμπειρίες, τις γνώσεις και τις δεξιότητες που θέλει να προσφέρει
-την ανάπτυξη και ενδυνάμωση των κοινωνικών του σχέσεων,
-την απόκτηση και ενίσχυση της κοινωνικής του ταυτότητας,
Ως εκ τούτου, εθελοντής είναι ο πολίτης που προσφέρει ανιδιοτελώς χρόνο ή γνώση για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα «εθέλω», που σημαίνει θέλω πολύ.
Η τοπική κοινωνία αποτελεί έναν ιδιαίτερα πρόσφορο χώρο στον οποίο μπορεί να αναπτυχθεί ο εθελοντισμός ως ένα συγκροτημένο και οργανωμένο κοινωνικό κίνημα. Κι αυτό είναι αναγκαίο επειδή η κεντρική διοίκηση έχει, τουλάχιστον στην ελληνική περίπτωση, αποδειχθεί ιδιαίτερα δυσκίνητη στην αποτελεσματική αντιμετώπιση καθημερινών αλλά και άλλων επειγόντων κοινωνικών προβλημάτων. Οι τοπικές κοινωνίες γνωρίζουν πολύ καλά τα δικά τους προβλήματα, οι σχέσεις των ανθρώπων είναι λιγότερο αποξενωμένες και απρόσωπες, ενώ οι μικρές κοινωνικές ομάδες και οι μικρές αποστάσεις διευκολύνουν την επικοινωνία και τη συνεργασία.
Τα επίπεδα στα οποία η τοπική κοινωνία μπορεί να δραστηριοποιηθεί αφορούν: την κοινωνική υποστήριξη των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, την κοινωνική πρόνοια και προστασία (φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, άστεγων, ανέργων κ.ά.), την πολιτική προστασία (έκτακτες καταστάσεις, πλημμύρες, θεομηνίες, φυσικές καταστροφές, σεισμοί κ.ά.), την προστασία του περιβάλλοντος (πυρκαγιές, δενδροφυτεύσεις, αποψιλώσεις, οικολογική προστασία κ.ά.), τη διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, την εκπαιδευτική ενίσχυση των μορφωτικά αδύναμων (πρόσθετη διδακτική στήριξη, κοινωνικά φροντιστήρια, προγράμματα διά βίου μάθησης), την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως ο εθελοντισμός δεν έχει ως κίνητρο το ατομικό κέρδος με τη στενή έννοια της αγοράς εργασίας, αλλά το κοινωνικό όφελος με στόχο το συλλογικό συμφέρον. Ο στόχος του είναι μέσα από την προσφορά του να συμβάλει στην παροχή «αγαθών και υπηρεσιών», προκειμένου να καλύψει ή να αναπληρώσει το έλλειμμα που πολλές φορές δημιουργείται είτε από την κρατική αδιαφορία και την αναποτελεσματικότητα είτε από την απροθυμία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να επενδύσει πόρους προς την παροχή κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών.
Η εθελοντική δράση αποδεικνύεται ιδιαίτερα επωφελής για τον πολίτη και την κοινωνία, διαπνέεται από τα ιδεώδη του ανθρωπισμού και συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη, στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, της οικολογικής ισορροπίας και της κοινωνικής συνοχής. Η εθελοντική εργασία μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η φτώχεια, τα οικολογικά προβλήματα, οι επιδημικές κρίσεις, οι κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανισότητες. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας αποτελεσματικής πολιτικής για την προώθηση του εθελοντισμού μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής, στην ενίσχυση της αλληλεγγύης, στην καθιέρωση ενός νέου αξιακού συστήματος με επίκεντρο τον άνθρωπο και την κοινωνία του.
