Της Γεωργίας Μπακάλη
Δ’ ΜΕΡΟΣ
Η εκλαΐκευση του ποδοσφαίρου
Οι Δραμινοί είχαν παθιαστεί με το ποδόσφαιρο. Κοσμοσυρροή στους αγώνες και πάνδημη η συμμετοχή. Εύλογο, με τόσες ομάδες· σχεδόν σε κάθε οικογένεια όλο και κάποιο μέλος θα έπαιζε ποδόσφαιρο. Έτσι, το παιδόσφαιρο λάμβανε διαταξικό χαρακτήρα: «Το μικρόβιο αυτό, όπως συνηθίζεται να λέγεται τώρα τελευταία η μανία του αθλητισμού, προσέβαλε όλον τον κόσμο, τον εφανάτισε είτε άνδρες είτε γυναίκες είτε παιδάκια είτε νέους είτε γέρους είτε εμπόρους είτε υπαλλήλους», έγραφε ένας αθλητικογράφος (ανερχόμενο είδος δημοσιογράφου την εποχή εκείνη), σκιτσάροντας έναν αγώνα ανάμεσα στον «Άρη» και την «Ελπίδα».35 Και σε άλλο ρεπορτάζ εξηγούσε με απλό αλλά μεστό τρόπο την επιδραστική του δύναμη:
Όλος αυτός ο κόσμος που έβρισκε ευχαρίστηση σε άλλες ενασχολήσεις και κλεινότανε από το πρωί ως το βράδυ σε διάφορα καφενεία ανάμεσα στους καπνούς, τρέχει εις το ύπαιθρο, ενθουσιάζεται και περνά μερικές ευχάριστες ώρες λησμονώντας προς στιγμήν τα πάντα. Και είναι αλήθεια ότι το ποδόσφαιρο σήμερον κατέκτησε τους πάντας και εξύπνησε τους κοιμισμένους οργανισμούς και εγέμισε αυτούς με ενθουσιασμόν και ελπίδα […] αισιοδοξίαν και φαιδρότητα. Όλοι εκραύγαζον και συνεκινούνντο από τας φάσεις του παιγνιδιού.36
Καθώς οι φίλαθλοι ταυτίζονταν με την αγαπημένη τους ομάδα, ο φανατισμός με τη φαιδρή, την κωμική του όψη (γιατί και τότε δεν έλειπαν τα έκτροπα και οι πυξ λαξ αβρότητες στους αγώνες), προσδιόριζε τις ευασθησίες, το ήθος και το ύφος της τότε κοινωνίας, όπως αυτά τα στοιχεία αποτυπώνονται στα ενσταντανέ:
Κάποιος φίλαθλος φίλος της Ελπίδος φώναζε απ’ την εξέδρα τους ποδοσφαιριστάς της.
–Να σας δω καναρίνια μου!!!!!
Κάποιος δε ρωτούσε γι’ αυτό.
–Υπάρχουν και κυανόλευκα καναρίνια;
Ο άνθρωπος αυτός δεν μπορούσε να καταλάβει πως για τον φανατικόν φίλαθλο δεν έχει σημασίαν εάν το καναρίνι του είναι κίτρινο ή… άσπρο και μπλε.
[…]
Εις μίαν στιγμήν ενθουσιασμού κάποιος πιτσιρίκος κτυπούσε δαιμονισμένα το κεφάλι του στην… στέγη των κερκίδων. Ένας χωροφύλαξ επενέβη διά να τον «ανακαλέσει εις την τάξιν».
Τότε ο πιτσιρίκος αυτός με σοβαρότητα αφαντάστου λέγει:
–Δεν είμαστε ελεύθεροι να κτυπούμε το κ…κεφάλι μας.
–Ναι, απήντησε ο χωροφύλαξ, όχι όμως και τις κερκίδες.
Το ποδόσφαιρο, ως νεωτερικό σπορ, διαμόρφωνε και ένα νεωτερικό πρότυπο ψυχαγωγίας καθώς και μια νέα κοινωνικότητα. Ήταν η χαρά της ζωής:
Μια παρέα μικρών με μεγάλες ροκάνες περνά επιδεικτικά εμπρός μας. Οι ροκάνες είναι κιτρινόμαυρες, άρα οι πιτσιρίκοι είναι οπαδοί του Άρεως. Σε λίγο ένα μπουκέτο από όμορφα κορίτσια τα οποία είναι ντυμένα ομοιόμορφα. Καταλαβαίνετε αμέσως πως λατρεύουν την Ελπίδα. Και εξακολουθούν να περνούν από εμπρός μας ζητώντας μια θέση στις κερκίδες γέροι, οι οποίοι στον παλιό καιρό βρίσκαν την Κυριακή την ευκαιρία να εκδράμουν συν γυναιξί και τέκνοις σε κανένα εξοχικό, κυρίες ηλικιωμένες οι οποίες θυσιάζουν στην μπάλα το κουτσομπολιό της γειτονιάς […].
Όταν ο αγών τελείωσε ο κόσμος ξεχύθηκε στην οδό Πρωσοτσάνης διά τον τακτικό του περίπατο με τη διαφορά ότι το θέμα των συζητήσεων άλλαζε, θέμα αποτελούσε η συνάντηση, το παίξιμο του Γιαννάκη, οι αποκρούσεις του Γεωργιάδη, τα σουτ του Μαντζουρανίδη, η αντοχή του Σταμπουλίδη, η τέχνη του Δημοσθένη.
Διαβάζοντας σήμερα κανείς, σε μια διαφήμιση του 1948, την επωνυμία «Ελπίς-Δόξα» του επί της Πλατείας ζαχαροπλαστείου των Σωκράτη Κασάπη και Σταύρου Μπάρμπα,37 θα σκεφτεί ότι οι όροι marketing και brand name, αν και είναι της εποχής μας, προϋπήρχαν ως πρακτικές. Οι ιδιοκτήτες συνειδητά επέλεξαν τον συγκεκριμένο τρόπο προώθησης των προϊόντων τους (marketing), επιλέγοντας ένα ισχυρό όνομα (brand name) που «πουλούσε» πολύ τότε. Με την ονοματοθεσία αυτή επένδυαν στη συναισθηματική σύνδεση του δραμινού κοινού με τις δύο ομάδες για το λανσάρισμα του ανακαινισμένου ζαχαροπλαστείου τους. Και το λάνσαραν επιτυχώς. Τότε, το 1948, η δόξα της «Δόξας» παρέμενε ανέσπερη (αναδείχτηκε πρωταθλήτρια Αν.Μακεδονίας 1948-1949) και οι ελπίδες της «Ελπίδος» πραγματώνονταν (αναδείχτηκε κυπελλούχος Βορείου Ελλάδος). Σημασία έχει ότι, μέσα στον ζόφο του σκληρού Εμφυλίου, η δραμινή κοινωνία γνώριζε ημέρες δόξας· ελπίς της το ποδόσφαιρο.
Η αθωότητα, σε σχέση με το σήμερα, εκείνης της εποχής, ευνοούσε τη λατρεία του ποδοσφαίρου ως σπορ λαϊκής ψυχαγωγίας όλης της οικογένειας. Τις τελευταίες δεκαετίες η ακαταμέτρητη επιρροή του ποδοσφαίρου στις μάζες αξιοποιήθηκε δεόντως από επιχειρηματικά κυρίως κέντρα. Μέσα από αυτά αναδύθηκε ο ακραίος παραγοντισμός, καθώς και το γνήσιο τέκνο του, ο χουλιγκανισμός, τα οποία αναδείχθηκαν σε συστατικά στοιχεία του ελληνικού ποδοσφαίρου, που το λυμαίνονται ανενόχλητα, απογυμνώνοντας το ποδοσφαιρικό θέαμα από το κοινό του και καθιστώντας τις κερκίδες θλιβερά, απογυμνωμένα σκαλοπάτια…
Υποσημειώσεις
35 Θάρρος, 30.06.1931.
36 Θάρρος, 23.03.1931.
37 Θάρρος, 23.10.1948.
Γ’ μέρος εδώ
