Ο περιηγητής στην ύπαιθρο της Σκανδιναβίας συχνά παρατηρεί εντυπωσιακούς τοίχους από ξερολιθιές, πολλές φορές με πάχος ακόμη και δύο μέτρα. Τέτοιοι τοίχοι βρίσκονται σε όλη τη Σκανδιναβία, αν και πολλοί έχουν εξαφανιστεί.
Στη Δανία οι ξερολιθικοί τοίχοι είναι είτε διπλοί, όπου το μεσοδιάστημα ανάμεσα στους δύο τοίχους πληρούται με χώμα και μικρές πέτρες, ή μονοί, όπου ένας από τους τοίχους αντικαθίσταται με ανάχωμα. Στην πλευρά του αναχώματος, ή και στις δύο πλευρές, έχει σκαφτεί χαντάκι.
Όπου δεν υπάρχουν πολλές πέτρες, όπως για παράδειγμα στη Δανία, συχνά οι φράκτες είναι φτιαγμένοι από δένδρα ή θάμνους.
Μαζί με άλλους μικρούς βιότοπους, τα χιλιόμετρα των ξερολιθικών τοίχων είναι σημαντικοί ως καταφύγια αλλά και ως διάδρομοι κυκλοφορίας, φτιαγμένοι από ανθρώπινα χέρια, τόσο για ζώα, όσο και για φυτά.
Ένα πυκνό δίκτυο τέτοιων μικρών βιοτόπων διασφαλίζει ότι φυτά και ζώα μπορούν να «περιπλανώνται» ανάμεσα στις μεγαλύτερες φυσικές περιοχές. Έτσι βοηθιέται η διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Πολλά από τα είδη που συναντούμε στους ξερολιθικούς τοίχους είναι φυτά ορθοπλαγιών και βράχων, όπως λειχήνες, βρύα, φτέρες, ιδίως στις βορεινές πλευρές που διατηρούν περισσότερη υγρασία.
Δίπλα στους τοίχους βρίσκουμε πολλά βότανα και άλλα φυτά που από το Μεσαίωνα χρησιμοποιούνταν για παρασκευή φαρμάκων.
Φαρμακευτικά φυτά όπως η μολόχα, ο φλόμος, η αγριονεραγκούλα, η αγριοτσουκνίδα, απαντώνται πολλές φορές σε χαντάκια και ξερολιθιές εκκλησιών, νεκροταφείων και παλιών μοναστηριών στη Δανία.
Εκτός από την οικολογική σημασία τους, οι ξερολιθιές έχουν πρακτική, αισθητική και ιστορική αξία, καθώς πολλές έχουν ηλικία εκατοντάδων χρόνων. Στη Δανία, όπως και στη Νορβηγία, οι ξερολιθιές και τα χαντάκια που είναι σκαμμένα δίπλα τους προστατεύονται από το νόμο.
Στη Νορβηγία η ισοπέδωση ή η καλλιέργηση νησίδων φυσικής βλάστησης σε λιβάδια, ξερολιθιών ή λιθοσωρών που χρησίμευαν ως οδοδείκτες (cairns) επισύρει τον έως τριετία αποκλεισμό του γεωργού από την οικονομική στήριξη που χορηγείται σε όλες τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις (“Acreage and cultural landscape support”).
Παρόμοια ισχύουν όμως και στη Σκωτία, για αγροκτήματα που ασκούν βιώσιμη γεωργία και λαμβάνουν συμπληρωματικές αποζημιώσεις. Η καταστροφή αλλά και ο καθαρισμός των ξερολιθικών τοίχων απαγορεύεται χωρίς προηγούμενη γραπτή έγκριση της αρμόδιας κρατικής αρχής (Scottish Executive Rural Affairs Department – SERAD).
Θάλεια Μητρούσκα