Του Αθανάσιου Κάππα, Πολιτικού Μηχανικού & Συγκοινωνιολόγου
Στην ευρωπαϊκή και διεθνή κουλτούρα αστικής ανάπτυξης, τα πάρκα τσέπης αποτελούν αναγκαία ανάσα για το βεβαρυμένο από τσιμέντο δίκτυο των μεγαλουπόλεων: μικρές εκτάσεις (έως μισού στρέμματος), οι οποίες αξιοποιούνται ως χώροι πρασίνου και ανάπαυσης για τους κατοίκους, προσφέροντας καθημερινή διέξοδο σε επίπεδο γειτονιάς.
Τα Πάρκα Τσέπης είναι χώροι πρασίνου μικρής κλίμακας που σπάνια ξεπερνούν τα 500 τ.μ. και απευθύνονται στο ευρύ κοινό είτε βρίσκονται σε δημόσιο είτε σε ιδιωτικό χώρο. Συνήθως δημιουργούνται ευκαιριακά, πάνω σε ακανόνιστα κομμάτια κενής ή «ξεχασμένης» αστικής γης, και η μορφή τους εξαρτάται από τη διάταξη των οικοδομικών τετραγώνων.
Η ιδέα για τα «Πάρκα Τσέπης» αρχικά δημιουργήθηκε στο Northamptonshire της Αγγλίας από την αρχή της δεκαετίας 1980. Πρόκειται για πάρκα γειτονιάς, κατά κύριο λόγο, που δημιουργούνται συνήθως σε κενά οικόπεδα ή ανώμαλα τμήματα γης στην πόλη. Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να έχουν διαδοθεί ιδιαίτερα στην Ευρώπη παρόλο που στην Αμερική έχουν εφαρμοστεί σε πολλές πολιτείες. Επιπρόσθετα, μπορούν να λειτουργήσουν και ως πνεύμονες σε σημεία των πόλεων που είναι πυκνοδομημένα. Σαν κατηγορία ανήκουν στο αστικό πράσινο, και μπορούν να συμβάλλουν, με τη σωστή τοποθέτηση τους, στην αύξηση της βιωσιμότητας των πόλεων, ενώ μπορούν και να συμπληρώσουν τα ήδη υπάρχοντα πάρκα δημιουργώντας διαδρομές.
Τα Πάρκα Τσέπης δεν στοχεύουν στην εξυπηρέτηση μιας ολόκληρης πόλης, αλλά συνδέονται άμεσα με την γειτονιά που τα φιλοξενεί καλύπτοντας τις ανάγκες της ή συνδέονται σε ένα ευρύτερο λειτουργικό δίκτυο Πάρκων Τσέπης, μέσω πεζοδρόμων, «πράσινων» διαδρομών και ποδηλατοδρόμων, παρέχοντας εύκολη πρόσβαση και χρήση σε όλους τους ενδεχόμενους χρήστες. Εξαιτίας του ευκαιριακού σχηματισμού τους ενδέχεται να έχουν θεματικό χαρακτήρα εξυπηρετώντας καλύτερα συγκεκριμένες χρήσεις και τμήμα του κοινωνικού συνόλου π.χ. ως μέρος ξεκούρασης, παιχνιδιού, αθλητισμού, πολιτιστικών δρώμενων. Οι κυριότεροι λόγοι χρήσης τους είναι η δημιουργία χώρου για δραστηριότητες όπως είναι η ξεκούραση, η ανάγνωση βιβλίων, η διεξαγωγή πικνίκ, η συνάθροιση φίλων για να συζητήσουν, να χαλαρώσουν στη φύση, να παίξουν επιτραπέζια ή να κοινωνικοποιηθούν γενικότερα. Επιπλέον, είναι δυνατή η διεξαγωγή και άλλων δημιουργικών δραστηριοτήτων όπως είναι ο αθλητισμός ή το παιχνίδι των παιδιών στον ανοιχτό χώρο που υπάρχει, ιδιαίτερα σε περιοχές στις οποίες η δόμηση είναι πυκνή και δεν υπάρχει χώρος για μεγάλα πάρκα. Μπορεί επίσης να εγκατασταθεί παράλληλα ένα αειφόρο σύστημα αποστράγγισης υδάτων ώστε να ποτίζονται τα δέντρα. Ο φωτισμός του πάρκου να παράγεται από αυτόνομα φωτοβολταϊκά με στόχο τη μείωση της φωτορύπανσης. Να τοποθετηθούν διάδρομοι περιπάτου, καθίσματα και θέσεις ποδηλάτου και να εξασφαλίστε παροχή νερού για τους επισκέπτες αλλά και για τα πουλιά και τα ζωάκια της πόλης.
Βασική λειτουργία των Πάρκων Τσέπης είναι η μετατροπή ασχεδίαστων, μη λειτουργικών και προβληματικών τμημάτων γης σε ζωτικούς χώρους.
Η τελική μορφή τους βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία τόσο με τις υποδομές των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς όσο και με το συνεχές σύστημα δόμησης της περιοχής που φιλοξενούνται ώστε να μην αποτελούν ένα ξένο σώμα αυτής. Η πρόσβασή τους από τους επισκέπτες είναι ευδιάκριτη, παρέχουν κατάλληλο φωτισμό και καλή ορατότητα με αποτέλεσμα να συνδράμουν στην διατήρηση της ασφάλειας στην πόλη και στην αποφυγή δημιουργίας αστικών γκέτο
Ένα από τα φυσικά χαρακτηριστικά των Πάρκων Τσέπης είναι η ύπαρξη «τυφλών τοίχων» που προκύπτουν από τα κτίρια που τα περικλείουν. Η εκμετάλλευσή τους αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία προώθησης εικαστικών δράσεων εκφρασμένων μέσα από τις τέχνες του δρόμου (όπως οι μεγάλων διαστάσεων τοιχογραφίες και τα γκράφιτι) καθώς και βελτίωσης της αισθητικής του αστικού χώρου.
Η συμβολή των Πάρκων Τσέπης στον οικονομικό τομέα είναι εξίσου σημαντική. Παρόλο που το απαιτούμενο κεφάλαιο για τη δημιουργία τους και τη συντήρησή τους είναι χαμηλό, συνδράμουν στην συνολική αναβάθμιση της περιοχής με αποτέλεσμα να προσελκύουν μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών και επιχειρήσεων ενισχύοντας την τοπική επιχειρηματικότητα και αυξάνοντας τις αξίες των ακινήτων της γειτονιάς.
Τα πάρκα τσέπης ποικίλουν όσο αφορά το σχεδιασμό τους και το χαρακτήρα τους.
Συνήθως δημιουργούνται με τη συμμετοχή των κατοίκων της εκάστοτε γειτονιάς στην οποία χωροθετούνται. Γενικά η κοινότητα είναι αυτή που αποφασίζει πως θα είναι το σχέδιο και η χρήση των πάρκων αυτών. Υπάρχουν παρόλα αυτά συγκεκριμένες οδηγίες που θα πρέπει να τηρηθούν, όπως για παράδειγμα η καλή ορατότητα των πάρκων από το δρόμο, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εγκληματικών δραστηριοτήτων κατά τις βραδινές ώρες, η συντήρηση των πάρκων και ο εξοπλισμός τους με κάδους σκουπιδιών, ώστε να αποτραπεί η συγκέντρωση απορριμάτων, και τέλος, όλα τα πάρκα για τη διευκόλυνση των πολιτών θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον ένα δέντρο για σκιά. Όσον αφορά τη συντήρηση των πάρκων, το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης φέρουν οι πολίτες, οι οποίοι είναι οι πλέον υπεύθυνοι για την καλή λειτουργία τους. Από την άλλη πλευρά βέβαια σε κάποιες χώρες η δημιουργία, η λειτουργία και συντήρηση των pocket parks είναι οργανωμένη και ενταγμένη μέσα στο σχέδιο πόλης
Εν κατακλείδι, τα pocket parks είναι εύκολο να δημιουργηθούν καθώς, όπως αναφέρθηκε, καταλαμβάνουν μικρό χώρο και ικανοποιούν τις ανάγκες του άμεσα τοπικού πληθυσμού γι’ αυτό και πολλά από αυτά είναι αποτέλεσα της δράσης κοινωνικών ομάδων και εθελοντών, πολλή προσοχή όμως θα πρέπει να δοθεί στη συντήρησή τους ώστε να μην ερημώσουν και παρακμάσουν.
Πρέπει επιτέλους να αγωνιστούμε για την περιβαλλοντολογική, εικαστική, οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση των Δραμινών.
