Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Το καλοκαίρι αποτελεί για τους περισσότερους περίοδο διακοπών, ξεγνοιασιάς και ξεκούρασης. Αν, όμως, δεν λαμβάνονται οι απαραίτητες προφυλάξεις σε περίοδο καύσωνα, οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να αποβούν μοιραίες τόσο για τους υγιείς, αλλά κυρίως για τους καρδιοπαθείς.
Ο κίνδυνος απλής ηλίασης ή και θερμοπληξίας, αφυδάτωσης και καρδιαγγειακών επιπλοκών, όπως είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σε αυτές τις περιόδους αυξάνεται για τον γενικό πληθυσμό και ακόμα περισσότερο για τις ευπαθείς ομάδες.
Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να γνωρίζουμε τα πρόσωπα υψηλού κινδύνου ηλίασης ή θερμοπληξίας το καλοκαίρι, τα συμπτώματα των δύο αυτών καταστάσεων, καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισής τους, ώστε να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος για τον πάσχοντα. Πρόδρομα συμπτώματα της ηλίασης είναι η δίψα και οι μυϊκές κράμπες. Αν το πρόσωπο παραμείνει για πολλές ώρες ή ημέρες σε υψηλές θερμοκρασίες, παρουσιάζει πονοκέφαλο, ζάλη, ανορεξία, ναυτία, έντονο αίσθημα αδυναμίας και λιποθυμικά επεισόδια μικρής διάρκειας, που αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της παρατεταμένης έκθεσης στη ζέστη. Η αντιμετώπιση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η μεταφορά του πάσχοντος σε δροσερό περιβάλλον, η τοποθέτηση ψυχρών επιθεμάτων στο πρόσωπο και το σώμα και η χορήγηση νερού και άλατος από το στόμα ή ενδοφλεβίως. Τα πρώτα συμπτώματα της θερμοπληξίας είναι η έντονη ερυθρότητα του προσώπου λόγω της αγγειοδιαστολής με παρουσία εφίδρωσης, ο δυνατός πονοκέφαλος, η ατονία, το αίσθημα καταβολής δυνάμεων, η δύσπνοια, η λιποθυμική τάση, η πτώση της αρτηριακής πίεσης, η ναυτία, οι έμετοι και η ταχυκαρδία. Στις σοβαρότερες μορφές εμφανίζονται πυρετός, έντονοι έμετοι ή διάρροια, σπασμοί, ευερεθιστότητα, άγχος ή παραλήρημα, διανοητική σύγχυση, απώλεια αισθήσεων, λήθαργος και θερμοκρασία σώματος άνω των 41οC. Όταν το σώμα σταματήσει να ελέγχει τη θερμοκρασία του, σταματά και η εφίδρωση.
Η θερμοπληξία απαιτεί επείγουσα αντιμετώπιση, επειδή μπορεί να οδηγήσει σε κώμα ή ακόμη και στον θάνατο. Η άμεση θεραπευτική αγωγή έχει σκοπό την ελάττωση της θερμοκρασίας και την επαναλειτουργία της ομαλής λειτουργίας του κυκλοφορικού συστήματος. Χρειάζεται, λοιπόν, άμεση μεταφορά στο νοσοκομείο και αντιμετώπιση από ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Η τοποθέτηση παγοκύστεων σε διάφορα μέρη του σώματος και η βύθιση του θερμόπληκτου σε μπανιέρα με κρύο νερό αποτελούν τα πιο άμεσα και δραστικά μέσα αντιμετώπισης της θερμοπληξίας.
Όλα τα πρόσωπα δεν παρουσιάζουν την ίδια επιρρέπεια στις βλαπτικές επιδράσεις της ζέστης. Τα βρέφη και τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι αθλητές, οι καρδιοπαθείς, άνθρωποι με αναπνευστικά προβλήματα, καθώς και εκείνοι που λαμβάνουν ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων είναι ομάδες υψηλού κινδύνου και απειλούνται περισσότερο από την υπερβολική ζέστη. Συγκεκριμένα, στους καρδιοπαθείς, η αδυναμία ανταπόκρισης της καρδιάς στην έντονη ζέστη συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο θερμοπληξίας. Ανάλογο κίνδυνο διατρέχουν και όσοι παίρνουν φάρμακα, όπως τα διουρητικά και οι β-αναστολείς. Τα διουρητικά προκαλούν σχετική αφυδάτωση, επειδή διεγείρουν την αποβολή υγρών από τον οργανισμό, αλλά σε συνθήκες υπερβολικής ζέστης μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στους ασθενείς, διότι ο οργανισμός τους δεν θα μπορεί να κινητοποιήσει τους μηχανισμούς της εφίδρωσης για να συγκρατηθεί η θερμοκρασία του σώματος προς το φυσιολογικό.
Επίσης, παράγοντες που προδιαθέτουν για τη θερμοπληξία είναι η παχυσαρκία, ο αλκοολισμός, η έντονη μυϊκή εργασία, ο ελαττωμένος αερισμός του περιβάλλοντος και η έντονη υγρασία. Όταν η υγρασία είναι αυξημένη, ο ιδρώτας εξατμίζεται αργά και έτσι δεν απελευθερώνεται η θερμότητα γρήγορα από το σώμα.
Γενικά, οι ομάδες ψηλού κινδύνου πρέπει να αποφεύγουν τις άσκοπες μετακινήσεις, ιδίως τις ώρες που ο ήλιος είναι δυνατός (11 π.μ. – 3 μ.μ.), να μένουν σε χώρους που είναι καλά κλιματιζόμενοι και, αν πρέπει να μετακινηθούν, να φορούν ανοιχτόχρωμα ρούχα και καπέλο. Ασθενείς με στεφανιαία νόσο, αρτηριακή υπέρταση και καρδιακή ανεπάρκεια, που λαμβάνουν αγωγή για την πίεση και την καρδιά τους, είναι πιθανόν τους θερινούς μήνες να εμφανίζουν επεισόδια ζάλης, αδυναμίας από τη μεγάλη πτώση της πίεσης ή/και πρησμένα πόδια από την αυξημένη αγγειοδιαστολή. Ειδικά μετά την εκδήλωση αυτών των συμπτωμάτων, θα πρέπει να επισκέπτονται τον γιατρό τους, ο οποίος θα τροποποιεί τη δοσολογία των φαρμάκων τους, καθώς η πτώση της πίεσης από την εφίδρωση μπορεί να συνοδεύεται και από σοβαρές ηλεκτρολυτικές διαταραχές καλίου, νατρίου, μαγνησίου κ.ά. Ασθενείς με ήπια υπέρταση συχνά μπορεί να διακόπτουν την αγωγή τους κατά την περίοδο του καλοκαιριού.
Το κολύμπι, ευχάριστη δραστηριότητα του καλοκαιριού, είναι μία σωματική άσκηση που έχει σημαντικά οφέλη για την καρδιά, καθώς μειώνει την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων και το σωματικό βάρος, αυξάνει την καλή χοληστερίνη HDL και βελτιώνει τα επίπεδα σακχάρου του αίματος. Απαιτείται, όμως, η κολύμβηση να γίνεται με προσοχή, τουλάχιστον δύο ώρες μετά το φαγητό. Ειδικά οι καρδιοπαθείς που θα βρεθούν στη θάλασσα πρέπει πρώτα να έχουν προβεί στις απαραίτητες εξετάσεις, για να διαπιστωθεί αν η καρδιά τους αντέχει αυτή τη σωματική δραστηριότητα. Φυσικά, αποφεύγουν τις επικίνδυνες ώρες του ήλιου, μεταξύ 12-5 μ.μ., και για την πρόληψη καρδιακών ενοχλημάτων η επαφή με το νερό να γίνεται σταδιακά. Υπ’ αυτούς τους όρους, κολύμβηση επί 30-45 λεπτά την ημέρα, έστω και σε ήπια ένταση, έχει εμφανές ευεργετικό όφελος.
Όσον αφορά τη διατροφή, το καλοκαίρι θα πρέπει να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες τόσο οι καρδιοπαθείς όσο και οι υγιείς, ώστε να μην επιβαρύνεται ο οργανισμός από τις ψηλές θερμοκρασίες. Τα φαγητά πρέπει να είναι μικρά και πολλά, έως πέντε την ημέρα, με τρία κυρίως και δύο μικρότερα στα ενδιάμεσα διαστήματα. Πρέπει να γίνεται αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και νερού, τουλάχιστον 8-10 ποτηριών. Τα φρούτα δίνουν γλυκόζη και βοηθούν τον οργανισμό στη διατήρηση της ηλεκτρολυτικής ισορροπίας, τα δε λαχανικά είναι πλούσια σε βιταμίνες, νερό, μέταλλα και φυτικές ίνες. Στη διάρκεια της εβδομάδας, η κατανάλωση κόκκινου κρέατος, κατά προτίμηση άπαχου, να μην υπερβαίνει τη μία φορά, των πουλερικών μία με δύο φορές και να γίνεται αυξημένη κατανάλωση ψαριών (2-3 φορές την εβδομάδα). Τα αλκοολούχα ποτά και η καφεΐνη πρέπει να αποφεύγονται σε μεγάλες ποσότητες, επειδή προκαλούν εφίδρωση, έχουν διουρητικές ιδιότητες και επιτείνουν την αφυδάτωση. Επίσης, να καταναλώνονται με φειδώ τα «λάιτ» προϊόντα, επειδή και αυτά έχουν αρκετές θερμίδες.
