– Την πυρά στη «Σάγια» άναψε συμβολικά ο Δήμαρχος Νευροκοπίου κ. Γιάννης Κυριακίδης
– Ησαΐας Χατζηκωνσταντίνου στα «Χ»: «Η φετινή αναβίωση του εθίμου ξεπέρασε κάθε προσδοκία»
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Θεοφανείων στην κεντρική πλατεία του Νευροκοπίου η αναβίωση του καππαδοκικού εθίμου «Σάγια» του οποίου οι ρίζες χάνονται στα βάθη της ιστορίας και τελείται με σκοπό την ευετηρία, την καλοχρονιά, και στο οποίο έχει πρωταγωνιστικό ρόλο η πυρά την οποία ακολουθούν οι ευχές, οι χοροί και τα τραγούδια.
Μιλώντας στα ΧΡΟΝΙΚΑ της Δράμας ο πρόεδρος της Κοινότητας Κάτω Νευροκοπίου κ. Ησαΐας Χατζηκωνσταντίνου είπε ότι το έθιμο αναβίωσε στις 18:30 το απόγευμα της παραμονής των Θεοφανείων με τον πανοσολογιότατο π. Βαρνάβα ο οποίος ευλόγησε το παραδοσιακό έδεσμα «Φώτας φαί». Έπειτα έγινε αναφορά στο χαρακτηριστικό αυτό έθιμο από τον πρόεδρο της Δημοτικής Κοινότητας Κάτω Νευροκοπιου και δόθηκε στη συνέχεια το σύνθημα να ανάψει η φωτιά συμβολικά από τον Δήμαρχο Κάτω Νευροκοπίου κ. Γιάννη Κυριακίδη. Το έθιμο διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Μικρασιατικών και Καππαδοκικών Δεσμών Κ. Νευροκοπίου σε συνεργασία με την Δημ Κοινότητα Κ. Νευροκοπίου και την υποστήριξη του Δήμου Κάτω Νευροκοπίου.
«Η φετινή αναβίωση του εθίμου ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Ο κόσμος ανταποκρίθηκε αν και ήταν δύσκολο να το τολμήσουμε μετά από δύο χρόνια πανδημίας και παύσης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Πράγματι το εγχείρημα πέτυχε. Μας τίμησαν με την παρουσία τους ο Βουλευτής κ. Θεόφιλος Ξανθόπουλος, ο πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου κ. Χρήστος Παπαθεοδώρου, ο Αντιπεριφερειάρχης Δράμας κ. Γρηγόρης Παπαεμμανουήλ, ο Περιφερειακός Σύμβουλος κ. Αργύρης Πατακάκης, ο πρώην Βουλευτής κ. Δημήτρης Κυριαζίδης, δημοτικοί Σύμβουλοι, πρόεδροι κοινοτήτων, εκπρόσωποι συλλόγων και το σύνολο σχεδόν των πολιτικών εκπροσώπων του νομού. Μετά από το άναμα της πυράς, στήθηκε ένα γλέντι γύρω από τη φωτιά και έγινε ανταλλαγή ευχών με χαμόγελα και αισιοδοξία για τη νέα χρονιά. Το «Φώτας φαί» παρασκεύασαν η κα Ερριέτα Ωραιοπούλου με την κα Κική Μοναστηρίδου και η δομή σίτισης του δήμου. Του χρόνου θέλουμε να αναβιώσουμε το έθιμο στην αυθεντική του μορφή, σύμφωνα με την οποία γίνεται δημοπρασία για το άναμμα της πυράς και τα χρήματα που συγκεντρώνονται χρησιμοποιούνται για κάποιο καλό σκοπό. Παλαιότερα τα χρήματα αυτά δινόταν στην εκκλησία».
Στην επόμενη αναβίωση του καππαδοκικού αυτού εθίμου, όπως είπε ο πρόεδρος της Κοινότητας Νευροκοπίου, στόχος είναι να αναβιώσει και η «Σάγια» που έχει ένα ιδιαίτερο ένδυμα με κουδούνια. Με αυτή περνούσαν από τα σπίτια της Καππαδοκίας και φωνάζαν: «Ήρθε η ΣΑΓΙΑ την άκουσες;»
Το έθιμο αυτό αναβίωσε για πρώτη φορά στην Κοινότητα Νευροκοπίου το 2016 με μια παύση το 2021 και 2022 λόγω covid. Ήταν μια πρόταση του συλλόγου Μικρασιατικών και Καππαδοκικών Δεσμών την οποία πραγματοποίησαν τα μέλη του με την συμβολή της Δημοτικής Κοινότητας και την σημαντική υποστήριξη του δήμου αποδεικνύοντας περίτρανα για άλλη μια φορά ότι ο πολιτισμός ενώνει.
Μερικά ιστορικά στοιχεία για τη «Σάγια»
Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε στα «Χ» ο πρόεδρος της Κοινότητας Νευροκοπίου, το έθιμο αυτό ήταν διαδεδομένο στους ορθοδόξους πληθυσμούς όλων των χωριών της Καππαδοκίας. Η γιορτή της παραμονής των Θεοφανίων στις 5 Ιανουαρίου, ήταν σ’ όλους γνωστή με το όνομα «Σάγια». Τα παιδιά σχημάτιζαν ομάδες για να πουν τα κάλαντα. Κάποιες ομάδες παιδιών όμως, την ημέρα εκείνη συνήθιζαν να μεταμορφώνονται σε «Σάγια». Διάλεγαν ένα ένδυμα, μέσα στο οποίο και ντυνόταν μέχρι το λαιμό. Μ’ ένα ζευγάρι κέρατα στο μέτωπο, μια μεγάλη σειρά από βόλους και κουδουνάκια προσδεμένα σ’ αυτό το ιδιόρρυθμο ένδυμα, πήγαιναν στα Ελληνικά σπίτια και φώναζαν με δύναμη: «Ήρθε η σάγια, την άκουσες;». Ήταν ημέρα νηστείας. Το συνηθισμένο νηστίσιμο γεύμα ήταν όπως το έλεγαν «Φώτας φαί» και περιλάμβανε δαμάσκηνα, βερίκοκα, ρεβίθια και άλλα.
Η προετοιμασία ξεκινούσε από το απομεσήμερο, οπότε και οι κάτοικοι του χωριού συγκέντρωναν ξύλα μπροστά στην εκκλησία. Μετά τον εσπερινό, γινόταν πλειοδοτικός διαγωνισμός και όποιος προσέφερε τα περισσότερα χρήματα είχε και το προνόμιο να ανάψει τη φωτιά. Μαζεύονταν πολλοί χωριανοί γύρω από τον σωρό και ο παπάς ρωτούσε: «Ποιος θέλει να ανάψει την φωτιά και τι προσφέρει στην εκκλησία;» . Πρόσφερε ο καθένας ό,τι μπορούσε, π.χ. ένα σοινίκι αλεύρι, ένα πατμάν σπορέλαιο ή ότι άλλο είχε και τελευταία εκείνος που θα έταζε το μεγαλύτερο ποσό, έπαιρνε το δικαίωμα να ανάψει την φωτιά. Τη φωτιά αυτή έλεγαν «κελεμέν» ή «Φώτων».
Οι φλόγες ανέβαιναν ψηλά και οι άνθρωποι τριγύριζαν την πυρά χορεύοντας και τραγουδώντας. Όλοι ακολουθούσαν την κατεύθυνση του καπνού. Αν πήγαινε Ανατολικά, ήταν καλό σημάδι, η σοδειά θα ήταν πλούσια. Αν στρέφονταν προς την Δύση, το Βορρά ή το Νότο, μόνον τα σπίτια του χωριού που ήταν σ’ εκείνα τα σημεία θα είχαν καλή συγκομιδή.
Σήμερα αναβιώνει το άναμμα της φωτιάς και ο χορός χέρι χέρι με κόκκινο κρασί και νηστίσιμα εδέσματα που ετοιμάζουν οι άνθρωποι του συλλόγου και της κοινότητας με την υποστήριξη της δομής σίτισης του δήμου.
Το δρώμενο αυτό, όπως και πολλά άλλα κατά την περίοδο του δωδεκαημέρου στην Ελλάδα, αποτελεί μια σύνθετη τελετουργική πράξη, η οποία περιέχει και λατρευτική διάσταση και έχει ως κύριο σκοπό την ευετηρία, δηλαδή την καλοχρονιά, στοιχείο που τονίζεται με την πυρά, τις ευχές, τους χορούς και τα τραγούδια».
[…] source […]