Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Ένα παιδί που ξεκινάει τη ζωή του υπέρβαρο ή παχύσαρκο έχει κάθε πιθανότητα να αντιμετωπίσει πρόβλημα με το βάρος του αργότερα. Γι’ αυτό και οι όποιες παρεμβάσεις για την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής πρέπει να ξεκινούν πολύ νωρίς. Μια τέτοια παρέμβαση γίνεται από την ερευνητική ομάδα της μελέτης Τοy Box σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Ελλάδα το πρόγραμμα έχει ξεκινήσει πιλοτικά σε 70 τουλάχιστον παιδικούς σταθμούς ή νηπιαγωγεία, από την ερευνητική ομάδα του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου. Τα παιδιά εκπαιδεύονται σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής με μικρά και εφικτά βήματα μέσα στο σχολικό πρόγραμμα. Ο εκπαιδευτικός μαθαίνει να λειτουργεί ο ίδιος ως πρότυπο, καταναλώνει υγιεινά σνακ και πίνει αρκετό νερό μπροστά στα παιδιά, ώστε να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Κάθε τριάντα-σαράντα λεπτά οργανώνει μικρά και ευχάριστα διαλείμματα με μη ανταγωνιστικές φυσικές δραστηριότητες. Ευχάριστες δραστηριότητες, χωρίς νικητές και ηττημένους, όπως για παράδειγμα να κάνουν χορευτικές φιγούρες ή να κυνηγούν ένα μπαλόνι. Το δικό τους ρόλο έχουν και οι γονείς στο σπίτι, από τους οποίους ζητείται να θέτουν αυστηρούς κανόνες στο χρόνο τηλεθέασης για όλη την οικογένεια.
Πολλές παγιωμένες συνήθειες της καθημερινότητας, που συνοδεύονται με τον καναπέ και την καθιστική ζωή, πρέπει να αλλάξουν. Βρέθηκε ότι στην ηλικία των τεσσάρων και πέντε ετών τα παιδιά μας κινούνται λιγότερα από τα συνομήλικά τους στη Γερμανία, την Ισπανία, το Βέλγιο, την Πολωνία και τη Βουλγαρία, με τα οποία έγινε σύγκριση ενώ βλέπουν περισσότερη τηλεόραση. Παρότι καταναλώνουν λιγότερα ανθυγιεινά σνακ και αναψυκτικά, είναι παχύτερα. Περισσότερα από το 20% των παιδιών είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα (14,9% υπέρβαρα και 5,7% παχύσαρκα όταν ο μέσος όρος των έξι χωρών είναι 11,3% υπερβαρα και 3,2% παχύσαρκα). Ένας σημαντικός λόγος είναι ότι βρισκόμαστε στην τελευταία θέση στο θέμα της φυσικής άσκησης τόσο τις καθημερινές όσο και τα Σαββατοκύριακα. Στο ερώτημα πόσα βήματα κάνουν τα τετράχρονα ημερησίως, βγήκαμε τελευταίοι, ίσως διότι θεωρούμε ότι όλα πάνε καλά όταν τα μικρά κάθονται ήσυχα στο δωμάτιό τους.
Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις των αρμοδίων οργανισμών, ένα τετράχρονο πρέπει να κάνει μέσα στην μέρα 11.500 βήματα. Στην Ελλάδα επιτυγχάνει το στόχο τις καθημερινές το 26,5% των παιδιών (60,7% στην Ισπανία) και τα Σαββατοκύριακα το 20%. Η καθιστική ζωή υπονομεύει την υγεία τους, αφού σημαντικά δομικά στοιχεία παχυσαρκίας εδραιώνονται έως την ηλικία των πέντε ετών. Περίπου τα μισά παιδιά που ξεκινούν το νηπιαγωγείο υπέρβαρα καταλήγουν παχύσαρκα στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών. Πολλές συνήθειες συμβάλλουν σ’αυτό. Μεγάλες μερίδες «αμάσητου» φαγητού, χωρίς σωστό πρωινό και χωρίς να υπάρχει το αίσθημα της πείνας. Η χρήση του φαγητού ως κατευναστικό από του οικείους, το χρόνιο στρες του παιδιού και των γονιών και η έλλειψη επαρκούς ύπνου είναι μερικές από αυτές. Προδιαθεσικός παράγοντας για την παιδική παχυσαρκία θεωρείται ο δείκτης μάζας σώματος της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη, ενώ ο μητρικός θηλασμός δρα προστατευτικά.
Επιστήμονες και αρμόδιοι οργανισμοί επικεντρώνουν τις δράσεις τους στα βλαπτικά ροφήματα και τα αναψυκτικά που κάνουν κακό στα παιδιά: γάλα με πρόσθετα και γεύσεις, φρουτοποτά με βάση χυμούς, τσάι με γλυκαντικές προσθήκες, ενεργειακά ποτά κα. Με υποδείξεις και παρεμβάσεις αποσκοπούν στην πρόληψη της παιδικής και νεανικής παχυσαρκίας. Να βοηθήσουν τους νέους να περιορίσουν την κατανάλωση φαγητών και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα και λιπαρά, να τρώνε μικρότερες μερίδες φαγητού σε τακτά χρονικά διαστήματα, να συμπληρώνουν τη μερίδα τους με φρέσκα φρούτα και μη αμυλούχα λαχανικά και να αποφεύγουν τα τηγανητά. Παράλληλα με την υγιεινή διατροφή προτείνουν τριάντα έως εξήντα λεπτά φυσικής δραστηριότητας, που να είναι διασκεδαστική, κομμάτι της καθημερινής ζωής σε συνδυασμό με τη μείωση των καθιστικών δραστηριοτήτων.
Η θεωρία της ενεργειακής ισορροπίας επανέρχεται ενεργά στο προσκήνιο. Διότι αν ελέγξουμε το βάρος μας, πρέπει να κάνουμε αλλαγές, έστω και μικρές, τόσο στη διατροφή όσο και στην άσκηση. Στο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την τροφή και τη διατροφή 2015-2020, του Ευρωπαϊκού γραφείου της Παγκόσμιας Οργανώσεως Υγείας, αναφέρεται ότι πάνω από τους μισούς ενήλικες σε 46 χώρες της Ευρώπης, κυρίως της Ανατολικής, και στις ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, είναι υπέρβαροι και παχύσαρκοι. Για να γλυτώσουν χρόνο και χρήμα, αντί για σπιτικό φαγητό οι καταναλωτές στρέφονται στο έτοιμο φαγητό από επεξεργασμένα τρόφιμα, που περιέχουν υψηλά ποσοστά σακχάρων, λιπαρών, νατρίου και τεχνητών υλών, με ολέθρια αποτελέσματα.
