Του Αθανάσιου Κάππα, Πολιτικού Μηχανικού-Συγκοινωνιολόγου
Τα συστήματα κοινόχρηστων (ή δημόσιων) ποδηλάτων (BikeSharing Systems) είναι ηλεκτρονικά, αυτοματοποιημένα συστήματα που προσφέρουν τη δυνατότητα για βραχυχρόνιες ενοικιάσεις. Διαδίδονται όλο και περισσότερο ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με μελέτες, έως το 2025 αναμένεται η κατά 9.4% αύξηση των συστημάτων κοινόχρηστων ποδηλάτων, με 350.000 ποδήλατα να κυκλοφορούν στην αγορά.
Γενιές & xαρακτηριστικά των συστημάτων κοινόχρηστων ποδηλάτων
Τα συστήματα κοινόχρηστων ποδηλάτων ξεκίνησαν πριν περίπου 50 χρόνια και εξελίσσονται μέσα από τρεις γενιές. Η σημερινή εποχή μπορεί να χαρακτηριστεί ως η τέταρτη.
Πρώτη γενιά- Δωρεάν
Η πρώτη είναι αυτή των λεγόμενων λευκών ποδηλάτων (white bikes), η οποία εμφανίζεται στο Άμστερνταμ τη δεκαετία του 1960. Αποτελεί σταθμό στην ιστορία της κοινωνικόπεριβαλλοντικής σημασίας του ποδηλάτου. Ξεκίνησε ως ιδέα από την αναρχική ομάδα «Provos», που σκοπό είχε την αντικατάσταση των αυτοκινήτων από ποδήλατα τα οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιεί δωρεάν ο κάθε πολίτης. Η ιδέα αυτή ήταν του Ολλανδού βιομηχανικού σχεδιαστή Λουντ Σχιμελπένικ (Luud Schimmelpennink). Η υπηρεσία αυτή δε λειτούργησε όπως είχε προγραμματιστεί, καθώς τα περισσότερα ποδήλατα είχαν βρεθεί πεταμένα στα κανάλια της Ολλανδίας ή είχαν κλαπεί. Παρ’ όλα αυτά η σχεδίαση αυτής της υπηρεσίας αποτελεί μια πρώιμη μορφή κοινωνικής καινοτομίας.
Δεύτερη γενιά – Κέρματα
Η δεύτερη γενιά τοποθετείται χρονικά στη δεκαετία του 1990 στη Δανία. Πρόκειται για βελτιωμένη έκδοση. Η υπηρεσία πλέον είναι σχεδιασμένη να λειτουργεί με κέρματα (επομένως δεν είναι δωρεάν) και άρα μειώνονται οι κλοπές. Επίσης έχουμε βελτιωμένη σχεδίαση των ποδηλάτων τα οποία προορίζονται ειδικά για αυτή την υπηρεσία, δηλαδή για έντονη και συνεχή χρήση. Το πρόβλημα της κλοπής εξακολουθεί να υπάρχει και λόγος είναι η ανωνυμία του χρήστη. Το 1995 στην Κοπεγχάγη ήταν η πρώτη φορά που δημιουργήθηκε οργανωμένο σύστημα μεγάλης κλίμακας κοινόχρηστων ποδηλάτων. Καινοτομία του συστήματος ήταν ότι τα μέρη από τα οποία αποτελούνταν τα ποδήλατα ήταν σχεδιασμένα ώστε να μη μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλα ποδήλατα. Έκτοτε η ιδέα αυτή έχει εξελιχθεί και έχουν δημιουργηθεί τα λεγόμενα έξυπνα ποδήλατα. Το γεγονός που τα κάνει ξεχωριστά είναι ότι τα στοιχεία τους έχουν ακανόνιστες διαστάσεις έτσι ώστε να μην ταιριάζουν σε κανένα άλλο ποδήλατο. Με αυτό τον τρόπο οι πιθανότητες κλοπής εκμηδενίζονται.
Η τρίτη γενιά σταθμών έρχεται να ολοκληρώσει τη δεύτερη στα τέλη της δεκαετίας του 1990 όπου το σύστημα εξελίσσεται
Αυτό που αλλάζει δηλαδή στη σχεδίαση είναι ότι ξεκινά η χρήση οι έξυπνων καρτών, τα κινητά τηλέφωνα και τα κιόσκια με οθόνες, τεχνολογίες οι οποίες βελτιώνουν το πρόβλημα της ανωνυμίας και κάνουν την υπηρεσία πιο εύχρηστη. Η χρήση συστημάτων διαμοιρασμού ποδηλάτων διαδίδεται πια σε όλο τον κόσμο.
Τρίτη γενιά + – Σύστημα εντοπισμού GPS & διαθεσιμότητα σε πραγματικό χρόνο
Καθώς οι Τεχνολογίες Πληροφορίας (Information Technologies (IT)) εξελίσσονται, εξελίσσονται και τα συστήματα τα οποία εξυπηρετούν. Το 2005 προστέθηκαν συστήματα GPS στα ποδήλατα, κάτι το οποίο ενίσχυσε την ευχρηστία και την ασφάλεια του συστήματος, καθώς και η δυνατότητα του χρήστη να ξέρει ανά πάσα στιγμή τη διαθεσιμότητα που έχει ο κάθε σταθμός.
Σήμερα, η τέταρτη γενιά είναι σε εξέλιξη. Επίσημα ξεκινά το 2013 στη Νέα Υόρκη με 332 σταθμούς και 6.000 ποδήλατα. Χαρακτηριστικό του συστήματος της 4ης γενιάς είναι ότι πλέον οι σταθμοί δεν έχουν αποβάθρα και τα ποδήλατα έχουν ηλεκτρική υποβοήθηση. Η έλλειψη αποβάθρας δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να αφήσει το ποδήλατο σε όποια τοποθεσία επιθυμεί καθώς αυτό κλειδώνει μόνο του, συνήθως μέσω της ακινητοποίησης του πίσω τροχού κάτι το οποίο γίνεται μέσω εφαρμογής στο κινητό του. Καθώς τα ποδήλατα με ηλεκτρική υποβοήθηση είναι ακόμα σε εξέλιξη, ένας σταθμός 4ης γενιάς μπορεί να διαθέτει ακόμα συμβατικά ποδήλατα. Το σημαντικό είναι πως η 4η γενιά οδεύει προς τη χρήση ηλεκτρικής υποβοήθησης, και στην ακόμα πιο «έξυπνη» σχεδίαση του συστήματος.
Πώς Ωφελούν
Ορισμένα από το βασικά οφέλη των Συστημάτων Κοινόχρηστων Ποδηλάτων είναι:
• βελτίωση καθημερινής ζωής, ικανοποίηση πολιτών,
• βελτίωση περιβάλλοντος και δημόσιας υγείας,
• αύξηση φήμης του δήμου, δημοσιότητα,
• τουριστική προβολή της περιοχής,
• τόνωση εμπορικής κίνησης,
• μείωση κυκλοφοριακού φόρτου,
• ενίσχυση δημόσιων συγκοινωνιών.
