«Να ’ταν τα νιάτα δυο φορές τα γηρατειά καμιά!!!» λέει ο θυμόσοφος λαός μας. Και όχι άδικα, μιας και τα νιάτα είναι ταυτισμένα με τη λάμψη, τη ζωντάνια, την ομορφιά, τα όνειρα. Αντίθετα, τα γηρατειά συνοδεύονται -κατά κανόνα- από μειωμένη ζωτικότητα, προοδευτική έκπτωση των σωματικών και νοητικών λειτουργιών, αρκετά συχνά κοινωνική απόσυρση. Η διαδικασία της γήρανσης, αν και φυσιολογική, εντούντοις μας τρομάζει, μιας και θα θέλαμε να μείνουμε για πάντα νέοι, αποτάσσοντας τα γηρατειά και ότι κακό τα συνοδεύει. Υποταγμένοι στην επιθυμία μας αυτή προσπαθούμε να ανακαλύψουμε «το μαγικό ελιξίριο», με στόχο την αναστροφή της διαδικασίας της γήρανσης, τη διατήρηση της πολυπόθητης νιότης και ομορφιάς, ξεχνώντας όμως τα μαγικά φίλτρα μόνο στα παραμύθια!
Ο φόβος του γήρατος αποτελούσε ανέκαθεν αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης, με αποτέλεσμα, ιδιαίτερα στις μέρες μας, να δεχόμαστε καταιγισμό διαφημίσεων για ουσίες και σκευάσματα που υπόσχονται αναστροφή της φθοράς που επιφέρει ο πανδαμάτωρ χρόνος, γυρίζοντας το βιολογικό μας ρολόι πολλές δεκαετίες πίσω, χαρίζοντας, τάχα, ευεξία και μακροημέρευση. Ο σύγχρονος καταναλωτής, από την άλλη, πλήττεται αρκετά συχνά από παραπληροφόρηση, από κατευθυνόμενη εμπορική υποσχεσιολογία που σκοπίμως εξωραΐζει την κεκτημένη επιστημονική γνώση. Όμως αυτή η γνώση, τις περισσότερες φορές, αποτελεί το καταστάλαγμα ώριμης, μακροχρόνιας, λογικής και τεκμηριωμένης ερευνητικής σκέψης και πειραματισμού.
Μια από τις μελέτες, που σπανίως πλέον αναφέρεται και ελάχιστα γνωρίζει το ευρύ κοινό, είναι και η Μελέτη των Επτά Χωρών, με εμπνευστή της τον καθηγητή Ancel Keys. Η μελέτη αυτή, η οποία ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ΄50, προσπάθησε να απαντήσει στο ερώτημα ποιος και γιατί είναι ο πιο υγιής και μακροβιότερος λαός της γης. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι κάτοικοι της Κρήτης με τον τότε λιτό και απέριττο βίο τους, ζούσαν μέχρι τα βαθειά γηρατειά, απαλλαγμένοι από ασθένειες! Η μακροημέρευση και η ευεξία, από την οποία χαρακτηρίζονταν οι κάτοικοι της Μεγαλονήσου εκείνης της εποχής, φαίνεται πως οφειλόταν σε τρείς κυρίαρχους παράγοντες :
1. Κρητική διατροφή: η διατροφή των κατοίκων της Κρήτης, τη δεκαετία του ΄50 χαρακτηρίζονταν από την καθημερινή κατανάλωση φρέσκων φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, αγρίων χόρτων, δημητριακών ολικής άλεσης και ξηρών καρπών. Επίσης, ήταν συνηθισμένη η μέτρια κατανάλωση ψαριών, με σκοπό την πρόσληψη των ωφέλιμων ιχθυελαίων και κόκκινου κρασιού (1-2 ποτηράκια την ημέρα) για τις πολύτιμες αντιοξειδωτικές του ουσίες. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στη σχεδόν καθημερινή κατανάλωση ελαιολάδου, το οποίο συνέβαλε καθοριστικά στην επιβράδυνση της κυτταρικής γήρανσης και στη θωράκιση του οργανισμού απέναντι στις ασθένειες. Αντιθέτως, ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη η κατανάλωση ζάχαρης, αλατιού, κόκκινου κρέατος γαλακτοκομικών και ζωικών παραγώγων. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι η τροφή που καταναλώνονταν μισό αιώνα πριν, ήταν αγνή, ελάχιστα επεξεργασμένη, απαλλαγμένη από χημικές ουσίες και πρόσθετα βελτιωτικά. Αντίθετα στις μέρες μας η δημιουργία γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, η αλόγιστη χρήση λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, αντιβιοτικών και ορμονών, φαίνεται πως επιβαρύνουν ιδιαίτερα τον ανθρώπινο οργανισμό με απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία.
2. Νηστεία: Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης, ακολουθώντας τη νηστεία που όριζε η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη, απείχαν από την κατανάλωση κρέατος, αυγών και γαλακτοκομικών προϊόντων 180-200 μέρες το χρόνο, σε αντίθεση, με τη σύγχρονη διατροφική κουλτούρα η οποία επιβάλλει, σε καθημερινή βάση, την κατανάλωση τέτοιων προϊόντων, πολλές φορές αμφιβόλου προέλευσης, ποιότητας και περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά. Κατά συνέπεια, η κατανάλωση κόκκινου κρέατος περιοριζόταν σε μία με δύο φορές το μήνα, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες, ενώ περιορισμένη ήταν και η βρώση ζωικών παραγόντων. Ωστόσο, δεν παρατηρούνται ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά ή μειωμένη ανάπτυξη σε παιδιά και στους εφήβους.
3. Αυξημένη φυσική δραστηριότητα: Η πολύωρη φυσική δραστηριότητα ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Κρητικών της εποχής εκείνης. Καθημερινά περπατούσαν 13-14 χιλιόμετρα, ενώ η καλλιέργεια της γης και οι κτηνοτροφικές εργασίες απαιτούσαν επίσης αυξημένη κατανάλωση ενέργειας. Αντιθέτως στις μέρες μας, η υιοθέτηση ενός καθιστικού τρόπου ζωής, μη συμβατού με την ανθρώπινη φύση, δημιουργεί ιδανικές συνθήκες πυροδότησης χρόνιων παθήσεων. Και αυτό συμβαίνει ενόσω γνωρίζουμε πλέον, ότι η αποχή από την άσκηση αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα κινδύνου, εξίσου επιβαρυντικό με το κάπνισμα.
Συμπερασματικά, η μελέτη των Επτά Χωρών μας έδωσε και εξακολουθεί να δίνει απαντήσεις σε καίρια ζητήματα, παρά τις άλλες σημαντικές συνιστώσες που επηρεάζουν τη μακροβιότητα και την ποιότητα ζωής του ανθρώπου, όπως για παράδειγμα η κατάσταση της ψυχικής του υγείας. Δυστυχώς όμως, με το πέρασμα των χρόνων, η λήθη αλλά και η σκόπιμη απόκρυψη της επιστημονικής αλήθειας με στόχο το κέρδος επέφεραν κατακόρυφη αύξηση των δεικτών παχυσαρκίας, των εμφραγμάτων, του καρκίνου και της εμφάνισης, αγνώστων τις παλιότερες εποχές, χρόνιων εκφυλιστικών παθήσεων. Εντέλει, φαίνεται πως μαγικά ελιξίρια αναστροφής της διαδικασίας της γήρανσης δεν υπάρχουν. Ωστόσο, υπάρχει η τεκμηριωμένη επιστημονική γνώση, η οποία μπορεί να συμβάλει στη καθυστέρηση της φθοράς που επιφέρει ο χρόνος και στη διατήρηση της ικανότητας του ανθρώπου να είναι λειτουργικός και υγιής μέχρι τα βαθειά γηρατειά. Ακόμη και σήμερα είναι εφικτός ο τρόπος ζωής ενός Κρητικού της δεκαετίας του 1950 με την τότε διατροφή του και άσκηση. Άλλωστε αυτό συνιστά και η Εκκλησία μας.
