του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Η παρουσία υπέρτασης κατά τη κύηση συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας, τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο και το νεογνό. Επειδή η αιτιολογία της αυξημένης αρτηριακής πίεσης κατά την κύηση είναι ποικίλη, ορθότερο είναι να μιλούμε για «σύνδρομο υπέρτασης κατά την κύηση» με την έννοια ότι το πέρας της κύησης μπορεί να διακόψει το «σύνδρομο» και η αρτηριακή πίεση να επανέλθει στο φυσιολογικό. Το «σύνδρομο υπέρτασης» κατά την κύηση» προσβάλλει το 10-15 % των εγκύων. Οι απότομες μεταβολές της πίεσης μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση της εγκυμοσύνης με το έμβρυο να διατρέχει κίνδυνο από αυτές. Η μητέρα με αρτηριακή πίεση έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να γεννήσει πρόωρα, συγκριτικά με τις υπόλοιπες γυναίκες.
Σε ποσοστό μικρό, 1-5% των κυήσεων, αυξημένη αρτηριακή πίεση υπήρχε πριν την εγκυμοσύνη και η υπέρταση συνεχίζεται κατά την κύηση. Όταν η τελευταία συνοδεύεται από πρωτεινουρία με λεύκωμα στα ούρα περισσότερα από 300mg/λίτρο, η περισσότερο από 500 mg σε συλλογή ούρων 24ώρου .τότε μιλούμε για προεκλαμψία. Αυτή συνήθως αναπτύσσεται μετά την 20η εβδομάδα της κύησης και μπορεί να διαρκέσει μέχρι την 42η ημέρα της λοχείας. Η προεκλαμψία οφείλεται συνήθως σε διαταραχή της ανάπτυξης του πλακούντα μετά την 16η εβδομάδα κύησης και παθολογική ανταπόκριση του αγγειακού ενδοθηλίου της μητέρας, γεγονός το οποίο αυξάνει τις περιφερικές αντιστάσεις και την αρτηριακή πίεση. Όταν συνυπάρχουν αιματολογικές διαταραχές και διαταραχές της νεφρικής ή της ηπατικής λειτουργίας ομιλούμε για εκλαμψία, κατάσταση η οποία συνοδεύεται με επαυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρωτεινουρία στην εκλαμψία είναι υψηλότερη συγκριτικά με την προεκλαμψία και μπορεί να ξεπεράσει τα 5 γραμμάρια το 24ωρο.
Συμπτώματα-εκλαμψία: Γενικά η υπέρταση δεν έχει συμπτώματα. Αντιθέτως συμπτώματα παρατηρούνται στις επιπλοκές της υπέρτασης, όπως στο πνευμονικό οίδημα με δύσπνοια, βήχα, ακόμη και αιματηρή απόχρεμψη, στο έμφραγμα του μυοκαρδίου με πόνο και γενικά τη χαρακτηριστική κλινική εικόνα, στη στηθάγχη με πόνο στο στήθος, συνήθως κατά το βάδισμα-στηθάγχη προσπάθειας, στο εγκεφαλικό επεισόδιο με τα αντίστοιχα νευρολογικά συμπτώματα κ.α. Ειδικά όμως στη κύηση μπορούμε να υποψιαστούμε ύπαρξη υπέρτασης αν υπάρχουν οιδήματα κάτω άκρων-πρησμένα πόδια, ανεξήγητη δύσπνοια-δυσφορία σε ελάχιστη σωματική προσπάθεια, αίσθημα παλμών –φτερουγίσματα στο στήθος κ.α. Αναφορικά με την προεκλαμψία τα συμπτώματα μπορεί να απουσιάζουν ή να υπάρχει οίδημα στα άνω ή τα κάτω άκρα, ενώ στην περίπτωση της εκλαμψίας κυριαρχούν κυρίως η κεφαλαλγία, οι διαταραχές της όρασης, η αύξηση του σωματικού βάρους, πάνω από ένα κιλό σε 24ώρες, η δύσπνοια, το κοιλιακό άλγος, το ξαφνικό οίδημα χεριών και προσώπου, η μείωση της διούρησης και σημεία εγκεφαλοπάθειας με σπασμούς.
Διάγνωση. Η πίεση δεν παραμένει σταθερή κατά τη διάρκεια της κύησης. Κατά το δεύτερο τρίμηνο η συστολική πίεση, η μεγάλη, πέφτει κατά 15 mmHg, συγκριτικά με την πίεση που είχε η γυναίκα προ της κυήσεως. Δηλαδή αν είχε πίεση 12, τώρα στο δεύτερο τρίμηνο της κυήσεως η πίεση κατά μέσον όρο κατεβαίνει στο 10,05mmHg. Αυτή η πίεση επανέρχεται στις αρχικές τιμές κατά το 3ο τρίμηνο, στο οποίο αυξάνεται ο συνολικός όγκος των υγρών. Παλαιότερα θεωρείτο αυξημένη αρτηριακή πίεση για μια έγκυο αν απλώς κατά την κύηση η πίεση γινόταν λίγο μεγαλύτερη από όσο ήταν πριν την κύηση. Σήμερα θεωρούμε υψηλή πίεση για μια έγκυο αν η συστολική ξεπερνά το 140mmHg και η διαστολική –η λεγόμενη «μικρή πίεση» -το 90mmHg. Ως προς το σπουδαίο θέμα πότε θα γίνει η διάγνωση του «συνδρόμου υπέρτασης κατά την κύηση» συχνά βασιζόμαστε στη μέτρηση αυξημένης αρτηριακής πίεσης σε δύο διαφορετικές μέρες, π.χ. μία σήμερα και μία αύριο. Όμως ο καλύτερος τρόπος διάγνωσης είναι η 24ωρη περιπατητική καταγραφή της πίεσης, δεδομένου ότι οι έγκυες εμφανίζουν συχνότερα το «σύνδρομο της λευκής μπλούζας» και μπορεί να παραπλανήσουν το γιατρό με αύξηση της πίεσης από νεύρα.
Στη διάγνωση της προεκλαμψίας –εκλαμψίας συμβάλει σημαντικά η μέτρηση λευκώματος στα ούρα. Η εξέταση αυτή γίνεται μετρώντας το λεύκωμα είτε σε ένα δείγμα πρωινής ούρησης είτε σε ούρα τα οποία συλλέγονται όλο το 24ωρο. Παθολογικές τιμές είναι ενδεικτικές προεκλαμψίας ή και εκλαμψίας. Επιπροσθέτως από τη γενική εξέταση αίματος καταδεικνύεται ο αριθμός των αιμοπεταλίων και συνεπώς η παρουσία ή η απουσία θρομβοπενίας. Η μέτρηση της ουρίας και της κρεατινίνης αφενός και των τρανσαμινασών αφετέρου προσδιορίζουν τα επίπεδα της νεφρικής και της ηπατικής λειτουργίας. Όλες αυτές οι εξετάσεις συμβάλουν σημαντικά στη διάγνωση της εκλαμψίας σε μια έγκυο γυναίκα μετά την εικοστή εβδομάδα κυήσεως.