Αστικές παρεμβάσεις ανάπλασης αδιαμόρφωτων χώρων
Του Αθανάσιου Κάππα, MSc Civil & Traffic Eng.
Η συμπαγής μορφή, η πυκνότητα του οικοδομικού όγκου, σε συνδυασμό με τη σημαντική μείωση των ελευθέρων χώρων πρασίνου και την παράβλεψη δενδροφύτευσης στο δίκτυο πεζοδρόμων ενισχύουν σημαντικά την αρνητική εικόνα μιας πόλης. Επίσης, σημαντικής επίδρασης παράμετρος αποτέλεσε η σταδιακή, μαζική αντικατάσταση της χαμηλής βλάστησης και του εδάφους που καλύπτεται από υλικά όπως το beton ή οι συμπαγείς κυβόλιθοι και η άσφαλτος, που συσσωρεύουν μεγάλα ποσά θερμότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα οποία απελευθερώνουν τη νύχτα προκαλώντας αύξηση της θερμοκρασίας του αστικού ιστού, ή στην αντίθετη περίπτωση μη απορροφώντας τα νερά των βροχών καταλήγοντας σε πλημμυρισμένες πόλεις.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η βελτίωση του μικροκλίματος σε κάθε αστική περιοχή αποτελούν τα άμεσα θέματα με τα οποία είναι ανάγκη να ασχοληθούν «οι επιστήμονες του χώρου», αρχιτέκτονες, συγκοινωνιολόγοι, κοινωνιολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, πολιτικοί μηχανικοί κτλ. Η λήψη μέτρων που θα προωθούν τη βελτίωση του κλίματος, αλλά και η επιβολή κυρώσεων για τους παραβάτες κρίνονται απαραίτητα. Μέσα από αναπλάσεις πολεοδομικών μελετών είναι αναγκαία η κοινή διαμόρφωση των ελεύθερων μικρών αστικών χώρων, δημιουργώντας έτσι μικρά πάρκα με άμεσα ωφέλιμα αποτελέσματα τόσο στο περιβάλλον όσο και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης. Επίσης, καθοριστικό ρόλο έχει και η δημιουργία λωρίδων πρασίνου που ενώνουν τα πάρκα αυτά.
Προτείνονται η χρήση μαλακών, απορροφητικών, μη ανακλαστικών υλικών χαμηλής θερμοχωρητικότητας και οι ανοιχτόχρωμες επιστρώσεις τους. Εφόσον οι σκληρές επιφάνειες είναι απαραίτητες, επιλέγουμε υλικά από τα οποία επιτρέπεται η απορρόφηση των υδάτων από το υπέδαφος (χρήση διάτρητων κυβόλιθων ή αδρανών υλικών). Απαραίτητη είναι η αξιοποίηση κάθε δυνατότητας φύτευσης με στόχο τον σκιασμό, τον ηλιασμό, την ανεμοπροστασία και την αισθητική του χώρου. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στα είδη φύτευσης, ώστε να επιτυγχάνεται η διείσδυση της ηλιακής ακτινοβολίας τον χειμώνα, αλλά και η ανάπτυξη των φυτών στις κλιματικές συνθήκες της περιοχής όπως: ατμοσφαιρική ρύπανση, υγρασία, περιορισμένος χώρος.
Επιβάλλεται η εκπαίδευση και ενημέρωση των πολιτών τόσο για θέματα που αφορούν το μικροκλίμα του αστικού ιστού όσο και για τις ωφέλειες που θα προκύψουν από την σωστή διαμόρφωση των κομβικών αστικών κενών. Τέλος, απαιτείται η σύσταση δημοτικού φορέα που θα επιβλέπει και θα προωθεί μέσω οικονομικών κινήτρων τη σωστή λειτουργία των χώρων αυτών.
Με βάση μια καινούρια σχεδίαση, οι κάτοικοι μπορούν να αποκτήσουν μία πιο άμεση σχέση με τον δημόσιο χώρο μέσα από μικρά αστικά περιβάλλοντα, τα οποία θα επαναλαμβάνονται σ’ αυτόν. Ο δημόσιος χώρος γίνεται προέκταση του σπιτιού τους, αλλά και χώρος κοινωνικής δραστηριοποίησης.
Δημιουργείται ένας χώρος που δίνει ταυτότητα, ενεργοποιεί και ενοποιεί τη γειτονιά με ήπιες χρήσεις, προσφέρει ηρεμία και ησυχία μακριά από την υπερβολική κίνηση των αυτοκινήτων, που θα επιδρά θετικά στο μικροκλίμα της περιοχής με κατάλληλες φυτεύσεις και τη χρησιμοποίηση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών. Ταυτόχρονα, βελτιώνονται το δίκτυο πεζοδρόμων ενισχύοντας την πεζή μετακίνηση και η προσβασιμότητα των ΑΜΕΑ και των ποδηλάτων, συνδέοντας τον αστικό ιστό και επιτρέποντας κινήσεις άνετες, ευχάριστες, φυσικές. Οργανώνεται ο χώρος, μέσω των φυτεύσεων, των υπαίθριων καθιστικών και άλλων αστικών επίπλων, καθώς και ενός μοτίβου από υπερυψωμένες επιφάνειες υλικών (μάρμαρο, ξύλο και βλάστηση), ορατά κατά τόπους, εκπλήσσοντας ευχάριστα κατοίκους και περαστικούς ωθώντας τους να τα χρησιμοποιήσουν.
Τα απλά καθιστικά είναι απαραίτητα για να μαζευτεί ο κόσμος και να παραμείνει. Η αυθόρμητη χρήση του δημόσιου χώρου, εφόσον υπάρχει η ελάχιστη υποδομή, θα αναδείξει διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, π.χ. κοινωνικές συνευρέσεις ανθρώπων τρίτης ηλικίας, εφήβων, ανθρώπων με κοινά πολιτιστικά ενδιαφέροντα, όπως παίχτες σκακιού, street dancers κλπ.
Απαραίτητο πλέον στοιχείο για όλες τις γειτονιές των πόλεων είναι οι κάδοι απορριμμάτων. Μπορούν να εγκατασταθούν ολοκληρωμένα κέντρα ανακύκλωσης που θα έχουν και ενημερωτικό χαρακτήρα. Πέρα από τα οφέλη για το περιβάλλον, η ανακύκλωση θα μειώσει και τον όγκο των απορριμμάτων που συχνά ξεχειλίζουν στους δρόμους της πόλης μας. Ο φωτισμός ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα συνεισφέρει αίσθημα ασφάλειας κατά τις βραδινές ώρες. Συνδυασμός φωτιστικών πηγών, μερικών ψηλών αλλά και χαμηλών για να φωτίζεται αρκετά η διαδρομή του κάθε πεζού θεωρούνται ιδανικές.
Υπάρχει πλήθος παρεμβάσεων μικρού προϋπολογισμού που μπορούν να υλοποιηθούν, εφόσον από την πλευρά της τοπικής αυτοδιοίκησης υπάρχει βούληση, γνώση και ενημέρωση, ώστε να θέτει σκοπούς και στόχους, να αποφασίζει και να τους πραγματοποιεί, προφανώς βέβαια με τους κατάλληλους τεχνοκράτες.
