Δημήτρης Πασχαλίδης: «Συγχωρούμε αλλά δεν ξεχνούμε»

Συνέντευξη του ιστορικού Δημήτρη Πασχαλίδη στα «Χ» για τα Σεπτεμβριανά του ’41 και την «Σφαγή της Δράμας»

0
2090

Ο δραμινός εκπαιδευτικός και ιστορικός ερευνητής Δημήτρης Πασχαλίδης, είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν ίσως καλύτερα από όλους τους άλλους, την περίοδο των Σεπτεμβριανών του 1941. Την περίφημη “Σφαγή της Δράμας”. 

Όχι μόνο γιατί ερεύνησε για δέκα ολόκληρα χρόνια τις λεπτομέρειες εκείνης της περιόδου αλλά γιατί έζησε τα γεγονότα σε ηλικία μόλις 6 ετών. Η επέτειος της «Σφαγής της Δράμας» στις 29 Σεπτεμβρίου συνοδεύεται κάθε χρόνο από εκδηλώσεις στην μνήμη των θυμάτων της βουλγαρικής κατοχής, όπως αυτές που θα πραγματοποιηθούν μεθαύριο Κυριακή. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι συνοδεύεται από γεγονότα και μνήμες των ανθρώπων που βίωσαν εκείνη την περίοδο. Γεγονότα που καταγράφηκαν μετά από εξαντλητική έρευνα του Δημήτρη Πασχαλίδη, ο οποίος είχε την ευγένεια να μας μιλήσει για την επίμαχη περίοδο και για την έρευνα του η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο με τίτλο “Τα γεγονότα της Δράμας (Σεπτέμβριος Οκτώβριος του 1941). Το εν λόγω βιβλίο το οποίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 2004 συνέγραψε με τον Ιστορικό και διδάκτορα Τάσο Χατζηαναστασίου.

Κύριε Πασχαλίδη, τον Σεπτέμβριο του 1941 η Δράμα χρωματίστηκε από το αίμα των ανθρώπων της, που έπεσαν θύματα αντιποίνων των βουλγαρικών στρατευμάτων κατοχής. Πώς καταλήξαμε σε αυτά τα θλιβερά γεγονότα; Τι προηγήθηκε;
Προηγήθηκε η εξέγερση εναντίον των βουλγαρικών στρατευμάτων κατοχής το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου του 1941. Όσοι πήραν μέρος στην εξέγερση, που ήταν η πρώτη οργανωμένη αντιστασιακή ενέργεια στην σκλαβωμένη Ελλάδα, ήταν απλοί άνθρωποι από τη Δράμα και τα χωριά του κάμπου με μνήμες από τις δυο προηγούμενες βουλγαρικές κατοχές που δεν άντεχαν να βλέπουν τους ίδιους κατακτητές να σφετερίζονται για τρίτη φορά την γη και την περιουσία τους. Οι Έλληνες αντάρτες χτύπησαν 22 οικισμούς και σκότωσαν 47 Βούλγαρους και βουλγαρίζοντες. Εκείνο το βράδυ χτύπησαν οι καμπάνες και υψώθηκαν ελληνικές σημαίες και κόκκινες επαναστατικές. Το θαύμα όμως κράτησε μόνο μια νύχτα. Στην συνέχεια ακολούθησε ο Γολγοθάς. Στην Δράμα που υπήρξε μικρή αντάρτικη δραστηριότητα από τα ξημερώματα της 29ης Σεπτεμβρίου του 1941 άρχισαν μαζικές συλλήψεις από τους Βουλγάρους. Άρχισαν ομαδικές εκτελέσεις στην περιοχή του Ινστιτούτου Καπνού, στον Κορύλοβο, στο Γυμνάσιο Αρρένων, πίσω από το πάρκο των Κομνηνών, στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου και νεκροταφεία της Στενημάχου. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων μόνο μέσα στην πόλη της Δράμας ήταν τουλάχιστον 562 ψυχές. Βαρύς ήταν ο φόρος αίματος των αντιποίνων και στο Δοξάτο την ίδια ημέρα. Τρομερά βουλγαρικά αντίποινα υπήρξαν και στην Χωριστή στις 30 Σεπτεμβρίου του 1941 όπου 147 αθώοι έφηβοι, άνδρες και γέροντες εκτελέστηκαν ομαδικά στην Γκιόλα της Χωριστής.

Πότε αρχίσατε να ερευνάτε τα γεγονότα εκείνης της περιόδου;
Ήμουν 6 χρονών όταν έγινε η εξέγερση του 1941. Έγινα και εγώ μάρτυρας της σφαγής στην Χωριστή στις 30 Σεπτεμβρίου του 1941. Το βράδυ της 28ης Σεπτεμβρίου που ήρθαν οι Έλληνες αντάρτες στην Χωριστή ακούγαμε πολυβολισμούς. Ο πατέρας μου κατάλαβε τι συμβαίνει και υπό τον φόβο των αντιποίνων που θα ακολουθούσαν έφυγε με πολλούς ακόμη για το βουνό. Την επόμενη ημέρα (29 Σεπτεμβρίου) οι Βούλγαροι μας συγκέντρωσαν στην Γκιόλα (μπαίνοντας στη Χωριστή). Η εκτέλεση εκεί δεν έγινε διότι ένας Βούλγαρος εύελπις αξιωματικός πήρε την απόφαση να πάρει μόνο 16-17 παιδιά σαν ομήρους στην Δράμα και άφησε να φύγουν όλους τους υπόλοιπους που ήταν συγκεντρωμένοι στην Γκιόλα. Στις 30 Σεπτεμβρίου οι Βούλγαροι συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους της Χωριστής που δεν έφυγαν στα βουνά. Ήταν οι πιο αθώοι. Αυτοί που δεν είχαν καμία σχέση με την εξέγερση. Οι Βούλγαροι τους είπαν να βγουν απο τα σπίτια τους, διότι θα έκαιγαν το χωριό. Οι κάτοικοι μάζεψαν όσα μπορούσαν από τα υπάρχοντά τους και συγκεντρώθηκαν και πάλι στην Γκιόλα. Στη 1 το μεσημέρι ήρθε διαταγή να γίνει εκτέλεση. Άφησαν τα γυναικόπαιδα ελεύθερα και κράτησαν μόνο τους άνδρες που είχαν τα χέρια σηκωμένα ψηλά. Επικρατούσε μεγάλη ζέστη. Κάποια στιγμή έδιωξαν όλα τα γυναικόπαιδα. Είχαμε απομακρυνθεί περίπου 300-400 μέτρα. Τότε άρχισε ο ήχος των πολυβόλων. Η μάνα μου κάλυψε το πρόσωπό μου με τα χέρια της. Αλλά ήταν λίγο ανοιχτά και θυμάμαι πολύ καλά τους ανθρώπους να τινάζονται ψηλά. Την ίδια ώρα σκότωναν όσους προσπαθούσαν να βγουν από την Γκιόλα. Γλύτωσαν 2-3 από αυτή την κατάσταση. Αυτή η κατάσταση με έκαιγε μεγαλώνοντας. Άρχισα να ρωτώ “γιατί έγινα όλα αυτά”. Δεν μου απαντούσε κανείς διότι είχε μεσολαβήσει ο εμφύλιος και ο κόσμος ήταν μαζεμένος. Από το 1980 και έπειτα άρχισα να ερευνώ συστηματικά αυτή την εξέγερση μέχρι να ολοκληρωθεί το 2003 το βιβλίο με τίτλο «Τα γεγονότα της Δράμας (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος του 1941)» που έγραψα με τον διδάκτορα Τάσο Χατζηαναστασίου από την Κύπρο και που επιμελήθηκε το όλο έργο ο Χρίστος Π. Φαράκλας.

Πόσα ήταν τελικώς τα θύματα συνολικά στην περιοχή μας εκείνη την περίοδο;
Μετά από έρευνα συστηματική βρέθηκαν ληξιαρχικές πράξεις θανάτου που έγιναν εκπρόθεσμα από το 1945 και μετά. Έγιναν, διότι έγινε γνωστό στους συγγενείς των θυμάτων ότι θα έπρεπε να κάνουν ένορκη κατάθεση ότι οι συγγενείς τους πέθαναν στις εκτελέσεις για να λάβουν σύνταξη. Τα 10.000 θύματα που αναγράφονται είναι μεγάλη υπερβολή. Τόσοι δεν ήταν όλοι οι άρρενες που έμεναν στη Δράμα την ίδια περίοδο. Εμείς βρήκαμε 562 θύματα στην Δράμα. Σε όλη την Ανατολική Μακεδονία υπήρξαν 2.148 θύματα. Στην περιοχή μας υπάρχουν 102 χωριά τα οποία έχουν μαρτυρήσει.

Η εξέγερση που ξεκίνησε από στελέχη του ΚΚΕ και η εξέλιξή της, ήταν τελικώς προβοκάτσια όπως ελέχθη ή όχι;
Ήταν μια απονενοημένη και βιαστική αλλά 100% εξέγερση. Είχε διαμηνύσει τότε ο Στάλιν ότι οι κομμουνιστές θα πρέπει να κάνουν αντίσταση όπου και αν βρίσκονται. Στην Δράμα ο γραμματέας της Τοπικής Οργάνωσης του ΚΚΕ ήταν ο Παντελής Χαμαλίδης. Ο ίδιος οργάνωσε την εξέγερση. Δεν επρόκειτο για προβοκάτσια. Ήταν μια απονενοημένη εξέγερση. Δεν ήταν δυνατόν 100 -150 αντάρτες να τα βάλλουν με τον βουλγαρικό στρατό. Οι Βούλγαροι από την άλλη πλευρά δεν επιθυμούσαν κάτι τέτοιο. Προσπαθούσαν με μη αιματηρό τρόπο να πετύχουν τον εκβουλγαρισμό της περιοχής. Η εξέγερση αυτή εξυπηρετούσε δυο σκοπούς, από την μια πλευρά την απελευθέρωση της Ελλάδας απο τους Βουλγάρους, και από την άλλη την εξυπηρέτηση των σκοπών της Σοβιετικής Ένωσης.

Χρησιμοποιήθηκαν τα γεγονότα της εξέγερσης στην περίοδο του εμφυλίου;
Ναι και εγώ όταν άρχισα την έρευνα πίστευα ότι πρόκειται για προβοκάτσια. Ακούγεται αρχικά λογική σαν ερμηνεία αλλά η έρευνα δεν αποδεικνύει κάτι τέτοιο.

Ποιά είναι η σημερινή στάση του βουλγαρικού κράτους για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου;
Τουλάχιστον φαίνεται ότι μετά την ένταξη Ελλάδας και Βουλγαρίας στην ΕΕ δεν έχουν βλέψεις προς το Αιγαίο. Ωστόσο πιστεύω ότι το όνειρο που δημιουργήθηκε από το 1878 και έπειτα για την μεγάλη Βουλγαρία με την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου εκδηλώθηκε η πρόθεση της Ρωσίας να δοθεί στην Βουλγαρία η Μακεδονία. Αυτό και έγινε από τον Ιανουάριο του 1878 μέχρι τον Οκτώβριο του 1878. Τότε η Ελλάδα άρχισε να κινεί τα νήματα απευθυνόμενη στους Βρετανούς. Το αποτέλεσμα ήταν η Μακεδονία να ξαναγυρίσει στα χέρια των Τούρκων. Επακόλουθο αυτής της κίνησης ήταν οι Τούρκοι να χαρίσουν την Κύπρο στην Βρετανία. Από τότε οι Άγγλοι εμπλέκονται στην Κύπρο. Πάντως το όνειρο της «μεγάλης Βουλγαρίας» δεν έχει πάψει να υπάρχει στην γειτονική χώρα. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχε ως ιδέα και στα σχολικά βιβλία της γειτονικής χώρας. Η Βουλγαρία δεν ζήτησε συγνώμη για τα θύματα και τα βασανιστήρια που έγιναν στην κατοχή. Οι δυο λαοί πρέπει να ζήσουν ειρηνικά αλλά όχι να ξεχαστεί η ιστορία. «Φιλία ναι. Να συγχωρήσουμε ναι. Να ξεχάσουμε όχι».

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ
Captcha verification failed!
Η βαθμολογία χρήστη captcha απέτυχε. Παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας!