Στιγμιότυπα από τα Χριστούγεννα στη Δράμα του Εμφυλίου

Η Ελπίς του 1948. Όρθιοι από αριστερά: Κ. Ηλούσης, Μ. Χατζημιχαήλ, Ν. Νέδης, Κ. Θεοδωρόπουλος, Τ. Πατρίκης, Β. Γερούδης, Σ. Δώδος.
Καθιστοί: Σ. Γερμαντσίδης, Ν. Ρεκάρης, Ν. Βασιλειάδης, Β. Χαραλαμπίδης.
Βασίλης Τσιαμπούσης (επιμ.), Ελπίς 1922 – 1969, ΔΕΚΠΟΤΑ, Δράμα 2006, σ. 26.

Της Γεωργίας Μπακάλη

Χριστούγεννα του 1946, 1947 και 1948. Προεόρτιες διανομές βοηθη­μάτων της UNRRA, ρούχων σε άπορους πολίτες και παπουτσιών στα ξυπόλητα παιδιά των δημοτικών σχολείων. Λαϊκά συσσίτια. Διανομή λευκών αλεύρων με δελτίο για την πάταξη της μαύρης αγοράς. Πολιτική πόλωση και εύνοια του κράτους προς τους «ημετέρους» κατά τη διανομή ξένης επισιτιστικής βοήθειας. Το κράτος είχε πολύ μεγάλη διείσδυση τότε στην κοινωνία, επομένως και σε ό,τι αφορούσε τη διανομή βοηθημάτων. Επιτροπή θα μοίραζε δέματα του Ερυθρού Σταυρού Επιτροπή σε μαθητές των δημοτικών σχολείων της πόλης, στους «αρίστους κατά την γνώμην της επιτροπής από απόψεως ήθους, χαρακτήρος, διαγωγής επιδόσεως και προόδου».¹ Επιτροπές αποτελούμενες από δασκάλους, δημοτι­κούς υπαλλήλους και αστυνομικά όργανα ορίστηκαν για να διανείμουν βοηθήματα «συμφώνως με συνταχθείσας καταστά­σεις».² Η κυβέρνηση διέθεσε χρήματα για να καταβληθούν στις «οικογένειες των μαχομένων της περιφερείας μας» (δηλα­δή του εθνικού στρατού), ενώ χρηματικό επίδομα δικαιούνταν από την Πρόνοια «οι συμμοριόπληκτοι μηνός Δεκεμβρί­ου».³ Το Εργατικό Κέντρο διένειμε στους εγγεγραμμένους εργάτες των σωματείων δωρεάν ρούχα με κλήρωση και υπό την εποπτεία αντιπροσώπων των εργατικών οργανώσεων.

Πρωτοστάτες της φιλανθρωπικής κίνη­σης ήταν φορείς, σύλλογοι, πρόσκοποι και επιφανείς πολίτες, ανάμεσά τους και Εβραίοι της Δράμας. Διενεργούνταν έρανοι για τη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ απόρων, αναξιοπαθούντων και φυλακισμένων ή διανέμονταν τρόφιμα και άλλα είδη. Η Ένωσις Γυναικών Δράμας διοργάνωσε γιορτή στα γραφεία της με άπορα παιδιά της πόλης. Δόθηκε παρά­σταση κουκλοθέατρου και μοιράστηκαν γλυκίσματα και ρούχα σταλμένα «εξ Αμερικής».⁴ Οι μαθητές του Γυμνασίου έψαλλαν τα κάλαντα, με σκοπό να αγο­ράσουν είδη ιματισμού για τους άπορους συμμαθητές τους.⁵ Στο πλαίσιο της πα­ρουσίας των Βρετανών στη χώρα μας για την παγίωση της ομαλότητας, το βρετα­νικό τάγμα της πόλης απέστειλε δέματα τροφίμων στο Ορφανοτροφείο Αρρένων, στο Γηροκομείο και στα δύο νοσοκομεία, το Δημοτικό και το Κρατικό.⁶
Μολονότι ασφυκτική έως καταθλιπτι­κή η εμφυλιοπολεμική πραγματικότητα, άφηνε χαραμάδες χριστουγεννιάτικης δι­ασκέδασης. Όμως τίποτε δε θύμιζε τους ξέφρενους χορούς και τις βεγγιέρες του Μεσοπολέμου, τις χαρτοπαιξίες, τα κα­μπαρέ και την άφθονη σαμπάνια. Μόνο ο χορός της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών στο κέντρο «Παράδεισος» έδινε έναν γιορτινό τόνο ανήμερα των Χριστουγέν­νων συγκεντρώνοντας την ιθύνουσα τάξη της πόλης. Ο Γυμναστικός Σύλλο­γος Δόξα γιόρτασε το χριστουγεννιάτικο δέντρο στα γραφεία του με φιλάθλους, οι οποίοι πρόσφεραν δώρα στους αθλητές και στις αθλήτριες του Συλλόγου. Για τις λαϊκές μάζες βαλβίδα εκτόνωσης παρέ­μενε το ποδόσφαιρο. Κορυφαίο αθλητικό γεγονός ο πρώτος αγώνας που διεξαγό­ταν στη Δράμα για το κύπελλο Ελλάδος. Συναντήθηκαν οι ομάδες της πόλης Άρης και Ελπίς. Ο αγώνας ήταν νοκ άουτ και παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον για τους φανατισμένους οπαδούς που συνέρρευ­σαν στο Εθνικό Στάδιο, την Κυριακή στις 22 Δεκεμβρίου 1946. Νικήτρια η Ελπίς (5-1), παρότι γράφτηκε ότι ο Άρης έπαιξε πολύ καλύτερα.⁷
Ο κινηματογράφος Αττικόν πρόσφερε πλούσιο πρόγραμμα στο φιλοθεάμον δραμινό κοινό ακόμη και σε εκείνους τους χαλεπούς καιρούς. Από χολιγουντιανές ταινίες μέχρι τούρκικες. Η αίθουσά του ανέμενε τους σινεφίλ για την ταινία «Ο λοχίας Γιόρκ» (1941) με πρωταγωνιστή τον Γκάρυ Κούπερ, ταινία που του χάρισε το Όσκαρ Α΄ Ανδρικού Ρόλου. Δεν έλει­πε από τις προβολές το κωμικό δίδυμο Χοντρός και Λιγνός για λίγο γέλιο, όταν όλα γύρω τα ’σκιαζε η φοβέρα… και οι πρωινές εκτελέσεις πίσω από τα νεκρο­ταφεία καταδικασθέντων κομμουνιστών ή ελασιτών από τα έκτακτα Στρατοδι­κεία της Δράμας και της Καβάλας.⁸
Στα ορεινά κλιμακωνόταν ο Εμφύλιος ‒ ή ο «συμμοριτοπόλεμος», όπως ονομάστηκε. Τα Χριστούγεννα του 1948 στο Μενοίκιο οι εθνι­κές δυνάμεις χτύπησαν ομάδα ανταρτών που κατέφευγε στη Βουλγαρία. Καταμετρήθηκαν εξήντα νεκροί και «παρεδόθησαν 50 συμμο­ρίται αιχμάλωτοι».⁹
Οι χριστουγεννιάτικες μέρες ξημέρωναν γκρίζες. Παρηγοριά μόνη, εκτός από το πο­δόσφαιρο και το σινεμά, μια επίσκεψη στο πρακτορείο εφημερίδων του Χρ. Γιαννόπου­λου για λογοτεχνικά και αστυνομικά βιβλία, για τον δημοφιλέστατο λαϊκό καζαμία, για το περιοδικό Θησαυρός ή έστω για ένα πρω­τοχρονιάτικο Εθνικό Λαχείο ή για το Λαχείο των Συντακτών, το οποίο κλήρωνε σπίτι στην Αθήνα.¹⁰ Πραγματικό όμως λαχείο θα ήταν για όλους η έξοδος της χώρας από τον αδελ­φοκτόνο πόλεμο.

¹ Θάρρος, 25.12.1946.
² Στο ίδιο, 23.12.1947.
³ Στο ίδιο, 24. & 28.12.1948.
⁴ Στο ίδιο, 27.12.1946.
⁵ Στο ίδιο, 24.12.1947.
⁶ Στο ίδιο, 24.12.1946.
⁷ Στο ίδιο, 25.12.1946. Προπονητής της Ελπίδος ήταν ο Ν. Πάγκαλος (βλ. στο ίδιο, 27.12.1946).
⁸ Στο ίδιο, 23.12.1927.
⁹ Στο ίδιο, 23. 12.1948.
¹⁰ Στο ίδιο, 25.12.1946, 1947 & 1948.