Το Υπουργείο Πολιτισμού έκανε γνωστή την εγγραφή έντεκα νέων στοιχείων, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, εφαρμόζοντας τη Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003). Όπως ανέφερε το Υπουργείο Πολιτισμού, την σύνταξη και την επεξεργασία των στοιχείων ανέλαβε η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με τη συμμετοχή των κοινοτήτων και των φορέων που φέρουν αυτή τη ζώσα κληρονομιά. Ανάμεσα στα 11 στοιχεία περιλαμβάνεται και το Μπάμπιντεν της Πετρούσσας.
Το Μπάμπιντεν είναι ένα πολιτισμικό φαινόμενο που παρατηρείται στην Πετρούσσα Δράμας στις 6, 7, 8 Ιανουαρίου. Για τις Πετρουσσιώτισες και τους Πετρουσσιώτες είναι η σημαντικότερή τους γιορτή, πανηγυρικού τύπου. Για τρεις μέρες όλοι οι κάτοικοι της Πετρούσσας συμμετέχουν στις πομπές και στα γλέντια, χορεύοντας και τραγουδώντας. Το ηχόχρωμα της τοπικής ζυγιάς μουσικών οργάνων που την αποτελούν οι λύρες και οι νταχαρέδες, οι μεταμφιεσμένοι (Αράπηδες, ανδρείκελα, πρασσοφόροι), η καμήλα που επιδεικνύεται ως προπομπός στις «γύρες» και οι χοροί και οι μελωδίες με κυρίαρχη τον Λεβέντικο/Χαράπτσκα (των Αράπηδων) πάντα συνοδευόμενα από την διαδικασία του «εποικοδομητικού πίνειν» χαρακτηρίζουν το Μπάμπιντεν.
Περισσότερα για το έθιμο
Σύμφωνα με το Κέντρο Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας «Κάθε χρόνο στις 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, στην Πετρούσα, τελείται με ευθύνη του Πολιτιστικού Συλλόγου, το «Μπάμπιντεν», ένα δρώμενο που οι ρίζες του χάνονται στο βάθος του χρόνου και αποβλέπει στην καλοτυχία, τη γονιμότητα, την καρποφορία, την απελευθέρωση της γης από τα δεσμά του χειμώνα.
Κυρίαρχο σύμβολο του εθίμου είναι η «καμήλα». Ο σύλλογος διαθέτει ιδιόκτητη αληθινή βακτριανή καμήλα (τον Ζαχαρία). Ο συμβολισμός αυτού του καρτερικού ζώου με την απαράμιλλη αντοχή στην πείνα και τη δίψα, κάτω από αντίξοες συνθήκες, δείχνει τις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή και το χρόνο και την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει να παλεύει κόντρα στις ελλείψεις και τις στερήσεις.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της γιορτής είναι οι τραγόμορφες μεταμφιέσεις (χαράπηδες-χαράπτσκι). Άντρες βάφουν το πρόσωπό τους με φούμο, φορούν δέρματα ζώων, δένουν κουδούνια στην μέση τους και με τον εκκωφαντικό θόρυβο που προκαλούν, διώχνουν τα κακά πνεύματα, καλωσορίζουν τη νέα χρονιά και καλούν τη φύση να ξυπνήσει και να ετοιμαστεί για την άνοιξη, για τη νέα σοδειά.
Οι προετοιμασίες ξεκινούν με την είσοδο του νέου έτους. Οι νέοι ετοιμάζουν τα δέρματα, δοκιμάζουν τα κουδούνια, δένονται με τρόπο τελετουργικό και το βράδυ των Φώτων (6/1) όλα είναι έτοιμα. Η πομπή ξεκινά και η νύχτα γεμίζει χορό τραγούδι και κουδούνια. Στο τέλος της βραδιάς, ανάβουν μεγάλες φωτιές που έχουν αποτρεπτική και καθαρτική δύναμη καθώς καταδιώκουν τα δαιμόνια και τις αρρώστιες και αποτρέπουν κάθε κακό.
Την επόμενη ημέρα (7/1) γύρω στο μεσημέρι, ξεκινά το «φώτισμα» του χωριού – μια πομπική περιφορά- από την πλατεία. Με μπροστάρη την καμήλα, υπό τους ήχους των τοπικών μουσικών οργάνων (της μακεδονικής λύρας και του νταχαρέ), με τη συνοδεία των αράπηδων που ξεσηκώνουν με το θόρυβο των κουδουνιών τους, με τους παππούδες (άνδρες ντυμένοι με την τοπική παραδοσιακή φορεσιά) και τις γκιλίγκες (άνδρες ντυμένοι με την τοπική γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά) και πλήθος κόσμου που πίνουν και χορεύουν ακατάπαυστα, η πομπή γυρίζει όλες τις γειτονιές δίνοντας ευχές, προαναγγέλλοντας και καλώντας τους κατοίκους να συμμετέχουν στο δρώμενο που θα γίνει την επόμενη μέρα. Ταυτόχρονα, οι μεταμφιεσμένοι ξεστομίζουν άσεμνες φράσεις προς τις ενήλικες γυναίκες που συναντούν, οι οποίες έχουν σχέση με τη γενετήσια ορμή.
Στις 8 του μήνα, γύρω στις 4:00 η ώρα το απόγευμα, ξεκινά η πομπή με τη συνοδεία της καμήλας και των αράπηδων από την πλατεία και καταλήγει στον αύλειο χώρο του δημοτικού σχολείου. Εκεί, κορυφώνεται το «Μπάμπιντεν» με την αναπαράσταση οργώματος και σποράς καθώς και άλλων εργασιών, με την παρουσία του σταχτή και των «ανδρείκελων» που αναπαριστούν την γενετήσια ορμή και με γλέντι που συνεχίζεται μέχρι αργά το βράδυ. Στους επισκέπτες προσφέρεται γίδα βραστή, κρασί και τσίπουρο.
Για την προέλευση της ονομασίας «γιορτή της Μπάμπως» ή «Μπάμπιντεν», υπάρχει η εξήγηση ότι, παρ’ ότι τα όσα τελούνται είναι διαφορετικά από εκείνα που τελούνται αλλού στη «γιορτή της μαμής», υπάρχουν όμως και κοινά σημεία όπως, η παρουσία των γεννητικών οργάνων και οι χυδαιολογίες. Ίσως να τελούνταν κάποτε και στην Πετρούσα τα γνωστά δρώμενα για τη γιορτή της μαμής, αλλά με την πάροδο των χρόνων να ατόνησαν.
Τα δρώμενα της Πετρούσας έχουν κοινά στοιχεία με τα «κατ’ αγρούς Διονύσια» που ήταν σπουδαία γιορτή της αρχαίας Αθήνας. Πιο συγκεκριμένα τα κοινά στοιχεία είναι: ο χρόνος τέλεσής τους, οι μεταμφιέσεις, οι βωμολοχίες, η παρουσία άμαξας, η εκκίνηση από τους αγρούς με εικονική άροση».
Η δήλωση της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη
Όπως δήλωσε η κ. Μενδώνη «Η εγγραφή των έντεκα νέων στοιχείων αναδεικνύει την πολιτιστική πολυφωνία των ελληνικών κοινοτήτων, που διατρέχουν όλη την Επικράτεια της πατρίδας μας, ενδυναμώνοντας τη συλλογική μνήμη, την ιστορική συνέχεια και την πολιτισμική βιωσιμότητα. Κάθε στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί πολύτιμο φορέα ταυτότητας, εμπειρίας και δημιουργικής έκφρασης, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και ταυτόχρονα διαμορφώνοντας το μέλλον. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι ζωντανή, βιωματική και μεταβιβάσιμη, τρόπος ζωής, αντίληψης και συμμετοχής στην κοινότητα. Αποτελεί σταθερή προτεραιότητα της πολιτιστικής μας πολιτικής, όχι μόνο ως αντικείμενο προστασίας, αλλά ως ενεργό πεδίο συμμετοχής, εκπαίδευσης και διαγενεακής ανταλλαγής. Η εγγραφή των στοιχείων αντανακλά την σταθερή στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού στις κοινότητες και τους φορείς που εργάζονται για τη διαφύλαξη και την ανάδειξή της, ενισχύοντας τις πρωτοβουλίες τους, διαμορφώνοντας από κοινού, ένα σύγχρονο και βιώσιμο πλαίσιο για τη συνέχιση αυτής της άυλης, αλλά και βαθιά απτής, πολιτιστικής παρακαταθήκης».