Ο εορτασμός, τα γεγονότα και η λύτρωση της απελευθέρωσης.
Εκατόν επτά χρόνια από την απελευθέρωσή της, που έγινε τον Ιούλιο του 1913, γιορτάζει φέτος η Δράμα. Στο πλαίσιο των τιμητικών εκδηλώσεων που θα γίνουν, σήμερα το απόγευμα θα πραγματοποιηθεί επιμνημόσυνη δέηση στον ανδριάντα του Μιχαλόπουλου Αρκαδικού στο συνοικισμό του Αρκαδικού και αύριο, Τετάρτη 1 Ιουλίου, θα γίνει δοξολογία στον Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων, χοροστατούντος του σεβασμιότατου Μητροπολίτου Δράμας κ. Παύλου.
Αμέσως μετά, στις 11:30 θα τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση στο άγαλμα της Ελευθερίας στο Δημοτικό Κήπο της Δράμας. Το πρόγραμμα των εορταστικών εκδηλώσεων «Ελευθερία 2020» θα αρχίσει στις 15 Ιουλίου και θα ολοκληρωθεί στις 27 του ίδιου μήνα. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων θα γίνει, ανάμεσα σε άλλα, η 27η Γιορτή Βιβλίου, από τις 19 έως τις 26 Ιουλίου στην πλατεία Ελευθερίας.
Το ιστορικό της απελευθέρωσης
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δήμου Δράμας, η απελευθέρωση της Δράμας ανήκει ιστορικά στο πλαίσιο των πολεμικών επιχειρήσεων που έλαβαν χώρα στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-13). Η έναρξη του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1912 βρίσκει την Ελλάδα σύμμαχο της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, ενώ η Δράμα, όπως και όλη η Βόρεια Ελλάδα βρίσκεται υπό την κατοχή της Τουρκίας. Η τελευταία, σκιά πια της άλλοτε κραταιής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κλονίζεται ήδη ισχυρά υπό το βάρος της επικείμενης επίθεσης των συνασπισμένων λαών της Βαλκανικής που αγωνίζονται να απελευθερώσουν τα εθνικά τους εδάφη. Η πορεία των επιχειρήσεων φέρνει τελικά την Ελλάδα στη Θεσσαλονίκη, ενώ η Βουλγαρία καταλαμβάνει το Νοέμβριο του 1912 την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και, φυσικά, τη Δράμα. Έκτοτε και επί οχτώ μήνες η Δράμα παραμένει στα χέρια των Βουλγάρων. Είναι η περίοδος της πρώτης βουλγαρικής κατοχής. Με την έναρξη του δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου, στις 17 Ιουνίου 1913, οι Βούλγαροι βρίσκονται αντιμέτωποι με τους τέως συμμάχους τους, τους Έλληνες και τους Σέρβους. Η απληστία και η υπεροψία τους τούς εμποδίζουν να αντιληφθούν ότι μειονεκτούν έναντι των αντιπάλων τους. Έτσι, η μια μετά την άλλη οι ελληνικές πόλεις απελευθερώνονται: «Πήραμε τη Θεσσαλονίκη μας, τας Σέρρας τας ωραίας, τη Δράμα» τραγουδούσαν σε εμβατηριακούς ρυθμούς οι Έλληνες της εποχής.
Στη Δράμα ήδη από τον Απρίλιο του 1913 έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο, ταχυδρομική ή τηλεγραφική. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες έχουν από καιρό δημιουργήσει κλίμα τρομοκρατίας σε βάρος των Ελλήνων της περιοχής. Όλα δείχνουν ότι οι βουλγαρικές αρχές κινούνται βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου με στόχο τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Παρά την καθησυχαστική συμπεριφορά του στρατιωτικού και πολιτικού διοικητή, ο ηρωικός Μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος αποκαλύπτει ένα όργιο από εκτελέσεις ανύποπτων πολιτών, συλλήψεις και κακοποιήσεις ιερέων, ατιμώσεις γυναικών, και συλήσεις ναών που μετατρέπουν τη ζωή των Ελλήνων της Δράμας σε κόλαση. Αποκορύφωμα όλων αυτών είναι η πυρπόληση του Δοξάτου και η σφαγή των κατοίκων του στις 30 Ιουνίου 1913.Η επομένη, η 1η Ιουλίου ήταν η ημέρα της απελευθέρωσης. Ο ελληνικός στρατός υπό την ηγεσία του Συνταγματάρχη Νικόλαου Μιχαλόπουλου Αρκαδικού εισήλθε απελευθερωτής στην πόλη. Γράφει χαρακτηριστικά στο ημερολόγιό του ο Μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος: «Χαράς ευαγγέλια! Ελευθερία και Ελευθέρια εορτάζομεν! Κινούμεθα! Ο Ελληνικός μας στρατός νικητής και τροπαιούχος εισήλθεν εις την Δράμαν! Χαρά! Αγαλλίασις! Άσματα! Ελευθερία!».
Η απελευθέρωση της Δράμας κατοχυρώθηκε νομικά με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913), με την οποία τα ελληνικά σύνορα έφτασαν ως τον Νέστο και όλη η Ανατολική Μακεδονία προσαρτήθηκε στην ελληνική επικράτεια. Ο Δραμινός λαός που είχε υποστεί τα πάνδεινα μέσα στη δίνη της ιστορίας κατόρθωσε να ενισχύσει και να χαλυβδώσει τη θέλησή του για Ελευθερία, παρά την ακριτική γεωγραφική του θέση και τη συνύπαρξη του με λαούς διαφορετικών εθνικών προελεύσεων. Με τους λαούς αυτούς ήρθε σε δημιουργική επαφή, χωρίς ποτέ να χάσει ούτε ίχνος της εθνικής του ταυτότητας.