Του Ανδρέα Ξάνθη,
Παθολόγου,
Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ., Μεταπτυχιακό στα Εγκεφαλικά Επεισόδια Δ.Π.Θ.
Τι είναι ο καρκίνος
Ο καρκίνος ουσιαστικά δεν είναι μία ασθένεια, αλλά πολλές, που δρουν σε κυτταρικό επίπεδο. Μπαίνουν κάτω από τον όρο-ομπρέλα «καρκίνος», γιατί χαρακτηρίζονται από κοινά στοιχεία, το σημαντικότερο των οποίων είναι η μη φυσιολογική και η υπερβολική ανάπτυξη κυττάρων, που με τη σειρά τους σχηματίζουν μάζες, τους λεγόμενους όγκους.
Ο καρκίνος μπορεί να επηρεάσει σχεδόν οποιοδήποτε όργανο του σώματος, και υπάρχουν πάνω από 200 διαφορετικά είδη καρκίνου.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου, η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου έδωσαν στη δημοσιότητα την έρευνα «Παγκόσμια Στατιστική Καρκίνου 2020», σύμφωνα με την οποία ένα άτομο στα πέντε θα εμφανίσει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του, ενώ ένας στους 8 άνδρες και μία στις 11 γυναίκες θα πεθάνουν από την ασθένεια.
-Το 2020 υπήρξαν 19,3 εκατ. νέες διαγνώσεις για καρκίνο και σχεδόν 10 εκατ. θάνατοι σε παγκόσμιο επίπεδο.
-Αναμένεται αύξηση των περιστατικών κατά σχεδόν 40% έως το 2040.
-Οι περισσότερες διαγνώσεις έγιναν για καρκίνο του μαστού (11,7% του συνόλου), ακολουθεί ο καρκίνος του πνεύμονα (11,4%), του παχέος εντέρου (10%), του προστάτη (7,3%), και του στομάχου (5,6%).
-Ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου για τα άτομα ηλικίας από 65 μέχρι 74 ετών και τη δεύτερη αιτία θανάτου για τις ηλικίες από 75 ετών και άνω.
-Πάνω από το 1/3 των περιπτώσεων καρκίνου θα μπορούσε να προληφθεί με ενημέρωση του κοινού και λήψη μέτρων για την ενίσχυση των κανόνων υγιεινής διαβίωσης.
-Ο καρκίνος αποτελεί και στην Ελλάδα την πρώτη αιτία θανάτου. Το ποσοστό κυμαίνεται στο 27% για τον γενικό πληθυσμό και 38% για τις ηλικίες κάτω των 65 ετών.
-Υπολογίζεται ότι καταγράφονται περίπου 67.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου και περίπου 32.000 θάνατοι σε ετήσιο επίπεδο.
-Όσον αφορά τη διάγνωση, μόνο 11% των διαγνώσεων καρκίνου έγιναν ως αποτέλεσμα check-up, ενώ το 50% των περιπτώσεων διαγνώστηκαν κατά τον έλεγχο για άλλο πρόβλημα υγείας.
-Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα βρίσκεται στην 15η θέση της λίστας των 28 χωρών με 6,05 διαγνώσεις ανά 1.000 κατοίκους.
Παράγοντες καρκινογένεσης
Α) Παθολογικά ογκογονίδια – κληρονομικότητα: Ευτυχώς, δεν κληρονομούνται όλοι οι καρκίνοι, αλλά υπάρχει αυξημένη πιθανότητα για κακοήθεια σε άτομα με καρκίνο σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
Β) Περιβάλλον (τοξίνες, ακτινοβολίες κλπ.) και ο τρόπος ζωής, με κυρίαρχο υπαίτιο το κάπνισμα και το αλκοόλ. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι δύο αυτοί παράγοντες συνηγορούν για το 27% του συνόλου των θανάτων από καρκίνο, ενώ τα γονίδια μόλις για το 10% των καρκίνων. Επίσης, η αλόγιστη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου δέρματος.
Συμβουλές πρόληψης
-Διατηρήστε όσο μπορείτε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος.
-Φροντίστε στην καθημερινότητά σας να κινείστε περισσότερο και να κάθεστε λιγότερο.
-Ακολουθήστε μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης, περιορίζοντας την κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ.
-Μειώστε την κατανάλωση του fast food και γενικά των επεξεργασμένων τροφίμων που είναι πλούσια σε άμυλο και σάκχαρα. Περιορίστε επίσης την κατανάλωση ροφημάτων που περιέχουν ζάχαρη. Θηλάστε το μωρό σας τουλάχιστον για 6 μήνες.
-Κόψτε το κάπνισμα.
-Μην χρησιμοποιείτε συμπληρώματα διατροφής με στόχο την πρόληψη του καρκίνου. Προσπαθήστε να καλύψετε τις διατροφικές σας ανάγκες, μέσα από μια ισορροπημένη διατροφή.
Προληπτικές εξετάσεις
Φροντίστε να μην αμελείτε τις προληπτικές σας εξετάσεις, σύμφωνα με την ηλικία και το φύλο σας.
Οι γυναίκες οφείλουν να κάνουν τη μαστογραφία τους και το παπ τεστ τους κάθε χρόνο και οι άνδρες έλεγχο PSA μετά τα 50 έτη. Μην ξεχνάτε την κoλονοσκόπηση, η οποία επιβάλλεται να γίνει μετά τα 45 σε άντρες και σε γυναίκες. Από εκεί και πέρα, ανάλογα με τα ευρήματα, η κολονοσκόπηση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει επιβαρυμένο κληρονομικό ιστορικό.
Επίσης, θα πρέπει όλοι να αυτοεξετάζονται για σπίλους κάθε 2 χρόνια μετά τα 50 έτη και να κάνουν γενικές αιματολογικές εξετάσεις κάθε χρόνο μετά τα 60 έτη και, όταν έχουν συμπτώματα όπως επίμονη απώλεια βάρους, αλλαγή στο χρώμα και τη συχνότητα των κενώσεων, ανορεξία ή/και ανεξήγητη αναιμία, να το διερευνούν με τον ιατρό τους. Τα προτεινόμενα χρονικά διαστήματα μεταξύ των εξετάσεων πρέπει να βραχύνονται σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό, όταν υπάρχουν παθολογικά ή οριακά ευρήματα και όταν υπάρχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό.
Εμβολιασμός
Εμβολιάστε κορίτσια και αγόρια κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων που ευθύνεται για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και διαφόρων άλλων καρκίνων. Αν είστε γυναίκα έως τα 45, εμβολιαστείτε κι εσείς.
Το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ηπατοκυτταρικού καρκίνου.
Πέρα από την πρόληψη, τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει πολλά και στην αντιμετώπιση του καρκίνου: σε πρώιμα στάδια ο καρκίνος μπορεί να ιαθεί, ενώ ακόμα και στα προχωρημένα στάδια οι διαθέσιμες σήμερα θεραπευτικές επιλογές εξασφαλίζουν μακρές επιβιώσεις και καλή ποιότητα ζωής.
Το συμπέρασμα είναι: όχι άκαιρο άγχος, αλλά ενδεδειγμένος προληπτικός έλεγχος και υγιεινή ζωή!
