Της Νόρας Κωνσταντινίδου
Στην πανήγυρη σήμερα δεύτε της καλλιμάρτυρας Βαρβάρας Χριστόν ικέτευε πανέδοξε δωρηθήναι ημίν το μέγα έλεος.
Μεγαλομάρτυρα αποκαλεί η Ορθόδοξος Εκκλησία μας και ο λαός την Αγία Βαρβάρα. Λέξη με μεγάλο βάθος. Στο νόημά της εμπεριέχονται αξίες καθοριστικές όπως Το Χαίρε ακήρατε κόρη, παναοίδιμος. Αποδίδονται έννοιες που με κατανοητό εναγκαλισμό επεξηγούν καθετί το μεγάλο και το τρανό γύρω από τη μάρτυρα κόρη. Γνωρίζει η αγία να αγαπά τα μικρά αλλά και τα όσα ακριβά – πανάκριβα που δεν κοστολογούνται. Αυτά που έχουν αντίκρισμα την ικμάδα μιας ζωής που δεν πρόλαβε να ανθοβολήσει. Μικρή η διάρκεια της ζωής της.
Στο ΜΕΓΑ ΙΕΡΟ ΣΥΝΕΚΔΗΜΟ των εκδόσεων «ΦΩΣ», το συνολικό εορτολόγιο του Δεκεμβρίου ξεκινά με τα τροπάρια του εσπερινού. Το απολυτίκιο της Αγίας Βαρβάρας σε τακτή επανάληψη. Συνεχίζεται στα ξημερώματα της άλλης μέρας (4ης Δεκεμβρίου) και ξανά ακούγεται το: «Βαρβάραν την αγίαν τιμήσουμε εχθρού γαρ τας παγίδας συνέτριψε και ως στρουθίον ερρύσθη εξ αυτών βοηθεία και όπλω του Σταυρού η πάνσεμνος». Που πάει, να πει: Τη Βαρβάρα την αγία ας τιμήσουμε, καθότι τις παγίδες συνέτριψε με την ατάραχο στάση της, με την ηρεμία της, με την ιώβειο προσμονή του θανάτου της. Οι όποιες παθήσεις της και τα μαρτύρια της είχαν αυτουργό τον ίδιο τον πατέρα της. Αυτά γράφονται στα συναξάρια κι ο λόγος γίνεται πικρό κτήμα για μικρούς και μεγάλους.
Η Αγία Βαρβάρα γεννήθηκε στην Μερζεφούντα, Merzifon. Αρχαίο πόλισμα της Μικράς Ασίας. Το πρώτο όνομα της πόλης ήταν Φαζημών σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο οποίος έχει ιδιαίτερη πατρίδα τον Πόντο. Η Φαμηζών ονομάσθηκε αργότερα Νεάπολης. Βρίσκεται σε απόσταση 17 χιλιομέτρων προς στη δυτική μεριά της Αμάσειας του Πόντου. Ως χαρακτηριστικό της γνώρισμα λογαριάζεται το Αμερικανικό Κολλέγιο που ιδρύθηκε στη Μερζιφούντα το 1867. Στο φροντιστήριό της φοίτησαν ολοκληρώνοντας τις σπουδές τους μπροστά από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Έλληνες και Αρμένιοι. Ωστόσο, τα ιστορικά γεγονότα δεν ξεχνιούνται. Το Κολλέγιο, που δεν έσβησε εξαιτίας των πολέμων, μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη. Με το όνομα Ανατόλια παρέμεινε γνωστό στην πόλη του Βορρά και τα ιαματικά λουτρά της συνόδευαν τη μνήμη της γενέτειρας της Αγίας Βαρβάρας. Ο Στράβωνας στο βιβλίο του «Γεωγραφικά ΙΒ’» επαινεί τα λουτρά της Μαρσιβάν, (άλλως Μερζιφούν), και τα χαρακτηρίζει «υγιεινά σφόδρα». Η Μερζεφούντα ή Μερζιφούντα είναι κτισμένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας Φαζημών, ανάμεσα στους ποταμούς Σκύλακα (Τσικρίκ Τσάι) και Άλυ (Κιζίλ Ιρμάκ).
Με την ευκαιρία θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς, πως όλες οι μεγάλες αφιερωματικές εκκλησίες της Αγίας Βαρβάρας είναι σχεδόν θεμελιωμένες κοντά σε πηγές νερών. Ή και πάνω σε πηγές νερών (συνέβη κι αυτό), ή κοντύτερα σε κοίτες ποταμών, με νερά ιαματικά ή θαυματουργικά. Το παράδειγμα της Μερζιφούντας επαναλαμβάνεται στη Μονή Αγίου Ιωάννου Βαζελώνος ή Ζαβουλών. Τέσσερα παρεκκλήσια (μεγάλης αρχαιολογικής αξίας) φιλοξενούσε στον αγιότοπό της η Μονή Βαζελών ή Ζαβουλών. Το πρώτο του Αγίου Ιωάννου, το δεύτερο, των Αρχιστρατήγων Γαβριήλ και Μιχαήλ και τα άλλα δυο του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της Αγίας Βαρβάρας.
Σε νεαρή ηλικία ασπάσθηκε τον ευαγγελικό λόγο του Χριστού η αοίδιμος Βαρβάρα, παρά τις αντίθετες προσπάθειες του πατέρα της. Δεν ενέδωσε στις αξιώσεις του γονέα, όπως δηλαδή προσαρμοστεί στη υποδείξεις του ανθρώπου που τη γέννησε. Δεν έχει απαρνηθεί την πίστη που επέλεξε η ίδια. Ξέφυγε από τη βουλή του πατέρα της αποφασισμένη να πληρώσει ένα οποιοδήποτε τίμημα. Η επίδοση της λέξης μεγαλομάρτυρας που αναφέρεται στα μεγάλα και πολλά μαρτύρια που υπέστη προς χάριν της άδολης πίστης της στο Χριστό, δεν της δόθηκε αβασάνιστα, ούτε και τυχαία. Συμπορεύθηκε με τη χορεία των μαρτύρων η ψυχή της με τα μαρτύρια των πολυπληθέστερων αθώων θυμάτων των διωγμών της εποχής της. Πλήρωσε με τη ζωή της το τίμημα της προσήλωσής της στο Χριστό. Ανέδειξε εμφαντικά τη μεγαλοπρέπειά που φώλιασε μέσα της ως ανυποχώρητη πίστη μέχρι θανάτου.
Η Μεγαλοπρέπεια της Αγίας Βαρβάρας συγκινεί. Συνάδει με όσα ακούγονται στους ψαλμούς του Δαβίδ και συγκεκριμένα στο χωρίο εκείνο που αναφέρεται στη «Φωνή Κυρίου με μεγαλοπρέπεια». Ο Μέγας Βασίλειος ερμηνεύει αυτή τη φράση διεξοδικά και τη λογαριάζει σαν το γνήσιο γνώρισμα του κάθε χριστιανού. Την Αγία Βαρβάρα δεν την στενοχωρούν οι περιπέτειες που έγιναν μέρος της ζωής της. Δεν την πτοεί καμία δυστυχία, ούτε η επαίσχυντος τιμωρία. Απολύτως καμία μεταμέλεια για όσα πιστεύει. Δεν την αγγίζει η έξαλλος οργή. Ενώ την πλησιάζουν πολλές επώδυνες των βασανιστηρίων μέρες. Δεν πτοείται. Η ιλαρά την ταλαιπωρεί. Γεμίζει επώδυνα σπυριά το πρόσωπό της με αντιαισθητικές φλύκταινες. Σκάνε οι φουσκάλες στα μάγουλά της και… (ακούγονται). Μένει αξιοπρεπώς ατάραχη. Η αξιοπρέπειά της είναι αφοπλιστική και το θαύμα την ακολουθεί! «… χάριν έλαβες ιατρεύει της σαρκός σαθρά λύμην». (Λυμική λένε την ιλαρά). Της δωρίζεται ροδαλή επιδερμίδα ακριβώς όπως το χρώμα και η υφή στα πέταλα του λουλουδιού της ροδοδάφνης. Το άνθος – σύμβολο της Αγίας. Κάτω από τις πληγές της ξεπροβάλλει παραμερίζοντας τις φυσαλίδες του προσώπου της, η ομορφιά. Η «Μεγαλομάρτυς» Βαρβάρα γίνεται Αγία. Το Απολυτίκιο της Αγίας Βαρβάρας συντίθεται συνδυάζοντας όλες τις εκφάνσεις της ίδιας της ζωής. Τη μεγαλοπρέπεια πρωτίστως.
Στη Βενετία και «εν τη Τυπογραφία Πάνου Θεοδοσίου του εξ Ιωαννίνων», το 1809 εκδίδεται το βιβλίο με τον τίτλο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. Στις σελίδες του αιτιολογείται η παρουσία της εικόνας της Αγίας Βαρβάρας στις πυριτιδαποθήκες των παλαιών πλοίων. Γεγονός που αιτιολογεί τη λατρεία των πυροβολητών προς την Αγία. Ακριβώς γιατί έχουν συνδυάσει τον « κρότο» από τις φουσκωμένες πληγές που σκάνε, με το άκουσμα στον ήχο των πυροβόλων όπλων. Η ταύτιση, προκαλεί ιδεατή συγκίνησή των ναυτικών και είναι αυτή που οδήγησε στην παντοτινή αναζήτηση όλου του ναυτικού κόσμου να τύχουν την αμέριστη προστασία της μεγαλομάρτυρας. Από ότι φαίνεται από εδώ κρατά τις ρίζες του το δικό μας έθιμο στη Δράμα. Όπως: Στις δεξαμενές των πηγών και προς τιμή της γιορτής της Αγίας Βαρβάρας (4ης Δεκεμβρίου), και των Ναυτικών αμέτρητα καραβάκια, δημιουργίες των νοσταλγών της θάλασσας ρίχνονται στα νερά για τη χαρά των παιδιών και των πατεράδων τους, που ευχαριστούν την Αγία για τη συμβολή της στις προκλήσεις που αποβλέπουν στη χαρά της ζωής, όσο φορτίζεται από πίστη, ελπίδα και όνειρο.