Οι πεζοί είναι ο κύριος παράγοντας της ζωντάνιας μιας πόλης. Ο σχεδιασμός κατά τρόπο ώστε το μέγιστο δυνατό ποσοστό των μετακινήσεων να γίνεται με τα πόδια είναι ένας από τους μεγάλους στόχους για τη βιωσιμότητας της πόλης. Η πρώτη συνειδητή προσπάθεια σχεδιασμού για τους πεζούς πραγματοποιείται το 1924 στο Έσσεν της Γερμανίας. Στα επόμενα χρόνια υιοθετούνται πεζοδρομήσεις και από άλλες πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής. Τη δεκαετία του 1960, οι πεζοδρομήσεις είναι ιδιαίτερα εκτεταμένες και ξεκινούν να χρησιμοποιούνται και σε ιστορικά κέντρα πόλεων καθώς το αυτοκίνητο δεν μπορεί πλέον να ενταχθεί αρμονικά στον πολεοδομικό ιστό. Την ίδια δεκαετία, αρχίζει στις ελληνικές πόλεις η εξάπλωση μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς και έπειτα από αρκετά χρόνια έχουμε τις πρώτες πεζοδρομήσεις. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1978, οι πιο γνωστές πεζοδρομήσεις ήταν εκείνες των οδών Τοσίτσα και Γρηγορίου ΕΑ στην Αθήνα και της οδού Δ. Γούναρη στη Θεσσαλονίκη.
Με δημιουργία πεζόδρομων και κατ’ επέκταση δικτύων κίνησης των πεζών, επιτυγχάνεται μια σειρά στόχων κοινωνικού, οικονομικού, πολιτιστικού, περιβαλλοντολογικού και πολιτισμικού συμφέροντος. Κυρίαρχοι στόχοι είναι:
Ασφάλεια πεζών
Ο πεζόδρομος αποτελεί ένα από τα βασικότερα μέτρα βελτίωσης της κυκλοφορίας των πεζών που αποβλέπει στην αύξηση της ασφάλειάς τους. Οι πεζοί, μια από τις περισσότερο ευπαθείς κατηγορίες χρηστών της οδού, δεν προστατεύονται στο βαθμό που θα έπρεπε. Η βελτίωση της ασφάλειας τους και η μείωση των οδικών ατυχημάτων μπορεί να επιτευχθεί με το διαχωρισμό του χώρου των πεζών και των οχημάτων καθώς και με κατάλληλα μέτρα (πεζόδρομοι, διαβάσεις πεζών κ.α.) στις περιοχές όπου υπάρχει συνεχής ανάμιξη πεζών και οχημάτων.
Εύκολη και άνετη μετακίνηση
Η δημιουργία ενός δικτύου ροής πεζών εξασφαλίζει την εύκολη, άνετη και ευχάριστη μετακίνηση τους και αποτρέπει τη χρήση αυτοκινήτων για μικρές διαδρομές στα κέντρα των πόλεων. Οι πεζόδρομοι δημιουργούν συνθήκες για περισσότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, προσφέρουν ένα ευχάριστο περιβάλλον για περπάτημα στους κεντρικούς δρόμους και στους δρόμους γειτονιάς με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των πεζών.
Μείωση περιβαλλοντικών επιπτώσεων
Το επίπεδο ατμοσφαιρικής ρύπανσης περιορίζεται καθώς μειώνεται ή απαγορεύεται η κίνηση των οχημάτων σε μια οδό. Τα επίπεδα μείωσης είναι ανάλογα με τις γενικότερες ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή και επηρεάζονται και από το ύψος των κτιρίων, το πλάτος του πεζοδρόμου και τη φύτευση της περιοχής που βρίσκεται γύρω από αυτόν. Επιπλέον, εξαρτώνται από το μέγεθος της πεζοδρόμησης, καθώς και από τους κυκλοφοριακούς φόρτους στους γύρω δρόμους.
Αισθητική βελτίωση της πόλης
Η δημιουργία των πεζοδρόμων αποσκοπεί σε τόνωση χρήσεων γης που σήμερα υποβαθμίζονται λόγω χωροθέτησης τους σε ακατάλληλο περιβάλλον. Η σωστή διαμόρφωση του πεζοδρόμου μπορεί να αναδείξει παραδοσιακά κτίρια, αρχαιολογικούς χώρους ή γενικότερα παραδοσιακούς και ιστορικούς οικισμούς. Με τη δημιουργία δικτύων κυκλοφορίας πεζών μπορεί να γίνει ενοποίηση των ελεύθερων χώρων και των χώρων πρασίνου. Μια σειρά στοιχείων διαμόρφωσης (πλακόστρωση, δέντρα, παγκάκια κ.α.) δίνουν μια διαφορετική, πιο ελκυστική διάσταση στο δρόμο. Έχει παρατηρηθεί μια αισθητική βελτίωση των γύρω μη πεζοδρομημένων δρόμων από τους ιδιώτες καταστηματάρχες για να μπορέσουν να ανταγωνιστούν την «ελκυστικότητα» αυτή του πεζοδρόμου.
Οικονομική ανάπτυξη και ευημερία της περιοχής
Η δημιουργία πεζόδρομων συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη τόσο στο τοπικό όσο και στο ευρύτερο περιβάλλον της πόλης. Οι περιοχές με εμπορικό χαρακτήρα επωφελούνται περισσότερο, καθότι ο περιορισμός της πρόσβασης των οχημάτων έχει δείξει ότι οι εμπορικές δραστηριότητες αυξάνονται. Στις περιοχές κατοικίας, οι πεζόδρομοι αποτελούν χώρους αναψυχής και προσέλκυσης των κατοίκων και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής.
Στις πόλεις ένα μεγάλο ποσοστό των αποστάσεων θα μπορούσε να διανυθεί με τα πόδια. Ωστόσο, για πολλούς και διαφορετικούς λόγους, όπως λόγοι ασφάλειας και τρόπου ζωής, οδηγούν τους κατοίκους να μετακινούνται με αυτοκίνητο ακόμα και για τις πιο μικρές αποστάσεις, επιβαρύνοντας έτσι και το περιβάλλον. Από την άλλη, ορισμένες κατηγορίες πιο ευάλωτων ανθρώπων, όπως είναι τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες δεν «τολμούν» να κυκλοφορούν στους δρόμους με αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται στα διαμερίσματά τους ή να περιορίζονται στις γειτονιές τους. Στις διασταυρώσεις, οι οδηγοί σπάνια παραχωρούν προτεραιότητα και οι πεζοί δεν χρησιμοποιούν τις διαβάσεις ή περπατάνε στο οδόστρωμα. Οι σύγχρονες πόλεις, εξαιτίας της κορεσμένης κυκλοφορίας, καθιστούν τη συνύπαρξη πεζών και αυτοκινήτων όλο και πιο ασυμβίβαστη. Το περπάτημα δεν μπορεί να καταργηθεί καθώς αποτελεί την αρχή και την κατάληξη κάθε μετακίνησης και έτσι η βελτίωση των συνθηκών κίνησης των πεζών και η δημιουργία κατάλληλων χώρων και υποδομών για άνετη και ασφαλή μετακίνηση κρίνεται αναγκαία.
Μέτρα ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια των πεζών αποτελούν η :
1. Μείωση της ταχύτητας σε ευρείες περιοχές ή μέτρα ήπιας κυκλοφορίας με σκοπό τη μείωση των ταχυτήτων των οχημάτων, επιτρέποντας έτσι μια ασφαλέστερη ανάμιξη πεζών και μηχανοκίνητης κυκλοφορίας.
2. Παροχή ενός ολοκληρωμένου δικτύου πεζόδρομων, που συνήθως επικεντρώνεται στο κέντρο της πόλης και εξυπηρετεί στη μείωση ή απομάκρυνση των εμπλοκών μεταξύ πεζών και οχημάτων και στην παροχή ή βελτίωση διαβάσεων πεζών.
