Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Δυο παρεμβάσεις είχαν τη μεγαλύτερη επίπτωση στη δημόσια υγεία, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας: το καθαρό νερό και τα εμβόλια. Με τα εμβόλια η ευλογιά εξαλείφθηκε, η πολιομυελίτιδα εξαφανίσθηκε στο δυτικό ημισφαίριο. Η ιλαρά τέθηκε υπό έλεγχο στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές περιοχές της Ευρώπης. Ο τέτανος, η διφθερίτιδα, η ερυθρά, η μηνιγγίτιδα και ο καρκίνος του ήπατος λόγω ηπατίτιδας Β υπέστησαν δραματική μείωση.
Η ευλογιά, που μέχρι τα τέλη του 1960 είχε σκοτώσει δυο εκατομμύρια ανθρώπους, εξαλείφθηκε μετά το 1979 ύστερα από μια μεγάλη καμπάνια μαζικού εμβολιασμού. Ο αριθμός των περιστατικών πολιομυελίτιδας μειώθηκε από τριακόσιες χιλιάδες ετησίως την δεκαετία του 1980 σε δυο χιλιάδες το 2002. Τα δύο τρίτα των αναπτυσσόμενων χωρών έχουν εξαλείψει τον νεογνικό τέτανο. Από το 2000 έως το 2006 ο εμβολιασμός μείωσε σημαντικά τους θανάτους λόγω ιλαράς κατά 68%. Κατόπιν αυτών, η επιδημική έξαρση της ιλαράς στη χώρα μας ανησύχησε και αιφνιδίασε τους γονείς. Παρά την κοινή αντίληψη ότι πρόκειται για μια ακίνδυνη «παιδική» ασθένεια, πολλοί συνειδητοποίησαν ότι δεν είναι πάντα τόσο αθώα, αφού μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατες επιπλοκές, όπως η εγκεφαλίτιδα. Και αυτή η ιογενής λοίμωξη θα μπορούσε να εξαλειφθεί από το 2010, αν όλοι οι γονείς εμβολίαζαν τα παιδιά τους. Υπάρχουν αρρώστιες που σχεδόν έχουν εξαφανιστεί σε χώρες όπου ο εμβολιασμός είναι μαζικός. Αντίθετα, όταν σημειώθηκε καμπή στον εμβολιασμό, εμφανίστηκαν ασθένειες που είχαν εξαφανιστεί.
Τα επιδημιολογικά στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων δεν καθησυχάζουν κανένα. Από την 1η Ιανουαρίου 2016 έως το τέλος Ιουλίου του 2017 είχαν καταγραφεί περισσότερα από 17.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα ιλαράς και 40 θάνατοι στις τριάντα χώρες-μέλη. Τους εφτά πρώτους μήνες του 2017, νόσησαν πενταπλάσιοι άνθρωποι σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2016.
Στην Ελλάδα, σπάνια οι γονείς αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Η άρνηση στον εμβολιασμό δεν είναι τόσο διαδεδομένη, παρότι υπάρχουν γονείς που εκφράζουν επιφυλάξεις. Έρευνα του τμήματος Επιδημιολογίας της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου έδειξε ότι στη χώρα μας το ποσοστό πλήρους αμφισβήτησης της ασφάλειας των εμβολίων φθάνει το 15%. Ωστόσο, ο εμβολιασμός για την ιλαρά σε παιδιά της Α’ Δημοτικού με την πρώτη δόση του εμβολίου είναι 98,9% και 83% με τη δεύτερη δόση. Το έλλειμμα στη δεύτερη δόση του εμβολίου μπορεί να αποδοθεί σε καθυστέρηση και ίσως σε αντιεμβολιαστικές απόψεις, που επηρέασαν κάποιους γονείς. Η επιδημική έξαρση στην Ελλάδα, που η Π.Ο.Υ. θεωρούσε «ελεύθερη της νόσου», κινητοποίησε πάντως αρκετούς για την δεύτερη δόση.
Υπάρχει όμως μερίδα πληθυσμού, όπως είναι οι κοινότητες Ρομά, με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη. Στις κοινότητες αυτές η κάλυψη του πληθυσμού με την πρώτη δόση του εμβολίου MMR (ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας), είναι 43% και με τη δεύτερη 7-8%, ποσοστά εξαιρετικά χαμηλά. Όμως η επιδημική έξαρση της ιλαράς δεν είχε μόνο επίπτωση στα παιδιά, αλλά και στους επαγγελματίες υγείας. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι πολλοί γιατροί και εργαζόμενοι στον χώρο αμελούν τον εμβολιασμό τους. Πέρυσι εμβολιάστηκε μόλις το 18% των επαγγελματιών υγείας των νοσοκομείων, ενώ, ακόμα χειρότερα, τον χειμώνα του 2015-2016 είχε εμβολιαστεί το 10%! Σ’ αυτούς πρέπει να προστεθούν άνθρωποι που ζουν σε μέρη χωρίς επαρκή εμβολιαστική κάλυψη και χρειάζεται να κάνουν ολόκληρο ταξίδι για ένα ραντεβού ή έχουν το εμπόδιο της γλώσσας. Άλλοι νομίζουν ότι ο εμβολιασμός δεν είναι τόσο σημαντικός. Πολλοί διατυπώνουν διάφορους μύθους περί επικινδυνότητας των εμβολίων. Υπάρχουν περισσότεροι από 300 ιστότοποι που υποστηρίζουν αμφισβητούμενες απόψεις από την επιστημονική κοινότητα.
Σε ειδική επιστημονική εκδήλωση, που διοργανώθηκε σε συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών με το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων, η αντιπαράθεση ήταν σκληρή: «Το ίδιο το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι μια επιδημία» επισημάνθηκε. «Έχει οδηγήσει σε επάνοδο επιδημιών από νοσήματα που θεωρούσαμε εξαφανισμένα». «Την έξαρση την περιμέναμε» είπε η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου, «είχαν εμφανιστεί κρούσματα σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Γαλλία, Ουκρανία, Σλοβενία, Κροατία, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία».
Σε διεθνές επίπεδο, το εμβόλιο της ιλαράς έχει σώσει 17 εκατομμύρια ζωές από το 2000 έως το 2015. Όμως μεγάλος αριθμός παιδιών που ζουν σε χώρες που πλήττονται από φτώχεια και πόλεμο δεν εμβολιάζονται. Τα παιδιά χάνουν τους βασικούς εμβολιασμούς λόγω κατάρρευσης των ζωτικών υπηρεσιών υγείας. Σύμφωνα με τη Unicef, τα δύο τρίτα των μη ανοσοποιημένων παιδιών ζουν σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις.
