Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Το κάπνισμα θεωρείται στην εποχή μας ως η πλέον αντιμετωπίσιμη αιτία θανάτου στις χώρες του δυτικού κόσμου. Έχει δυσμενείς επιδράσεις τόσο στο αναπνευστικό όσο και στο καρδιαγγειακό σύστημα: είναι βασική αιτία εμφραγμάτων και εγκεφαλικών, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, καρκίνου του πνεύμονα και άλλων οργάνων. Μειώνει την καλή HDL-χοληστερίνη και αυξάνει την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα μέσω ενεργοποίησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Προκαλεί δυσλειτουργία του εσωτερικού χιτώνα των αγγείων, του ενδοθηλίου, ενώ προδιαθέτει και σε ευκολότερα επεισόδια θρόμβωσης στα αγγεία. Επιπλέον, στους στεφανιαίους ασθενείς αυξάνει τα επεισόδια της στηθάγχης, μειώνει την αποτελεσματικότητα της αντιστηθαγχικής αγωγής, καθώς και των παρεμβατικών μεθόδων, όπως είναι η αγγειοπλαστική και το μπαϊπάς. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ένα και μόνο τσιγάρο μπορεί να προκαλέσει την εκδήλωση οξέος καρδιακού ή εγκεφαλικού επεισοδίου τόσο σε αυτόν που καπνίζει όσο και στους γύρω του, αφού η εισπνοή του μονοξειδίου του άνθρακα οδηγεί συχνά σε έντονο σπασμό και θρόμβωση μιας αρτηρίας. Μια αρτηρία που ήδη πάσχει λόγω αυξημένης χοληστερίνης είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στη δράση του εισπνεόμενου με τον καπνό μονοξειδίου του άνθρακα.
Όλες αυτές οι δυσμενείς επιδράσεις του καπνίσματος καθιστούν επιτακτική την ανάγκη μιας οργανωμένης στρατηγικής που θα οδηγήσει όσο το δυνατόν περισσότερα πρόσωπα στη διακοπή της συνήθειας αυτής. Τα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος είναι πολύ χαμηλά, γύρω στο 3%, συγκριτικά με το ποσοστό όσων επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα. Το γεγονός ότι το σύνδρομο στέρησης από τη νικοτίνη μπορεί να διαρκέσει από λίγες μέρες μέχρι αρκετούς μήνες κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Η ιατρική συμβουλευτική παρέμβαση αποτελεί βασικό παράγοντα διακοπής του καπνίσματος και, σε συνδυασμό με ψυχολογική υποστήριξη και φαρμακευτική θεραπεία, μπορεί να έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Η φαρμακευτική θεραπεία της διακοπής του καπνίσματος εξελίσσεται συνεχώς λόγω της αυξανόμενης έκτασης του προβλήματος. Έτσι, έχουμε στη διάθεση μας διάφορες μορφές που υποκαθιστούν τα τσιγάρα στη χορήγηση νικοτίνης, όπως είναι: τα αυτοκόλλητα, των οποίων η χρήση συστήνεται μέχρι 16 ώρες ημερησίως, οι τσίχλες, με χρήση 9-12 ημερησίως με όριο τις 25, τα ρινικά εκνεφώματα, υπογλώσσια δισκία, καθώς και συσκευές εισπνοών. Όλα αυτά βοηθούν αρκετά αλλά χωρίς θεαματικά αποτελέσματα, αφού πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η νικοτίνη ενδέχεται να μην απελευθερώνεται στην κυκλοφορία τόσο γρήγορα όσο με το κάπνισμα, ενώ επιπλέον δεν προσφέρεται η επιπρόσθετη ικανοποίηση του καπνίσματος.
Εδώ και λίγα χρόνια έχουμε στη διάθεση μας τη βουπροπιόνη (Zyban), ένα φάρμακο το οποίο είχε σχεδιαστεί αρχικά ως αντικαταθλιπτικό, αλλά παρουσίασε και καλά αποτελέσματα στη διακοπή του καπνίσματος. Αύξανε το ποσοστό διακοπής, ειδικά σε συνδυασμό με τα αυτοκόλλητα νικοτίνης, αλλά λόγω της φύσης του είχε συχνές παρενέργειες, όπως αϋπνία (30%), κεφαλαλγία (25%) και ξηροστομία (10%). Η λήψη του αρχίζει 7 ημέρες πριν από την ημερομηνία που ο ασθενής έχει θέσει ως ημέρα διακοπής του καπνίσματος.
Σήμερα έχουμε επιπλέον στη διάθεσή μας και έναν αγωνιστή των υποδοχέων της νικοτίνης, τη βαρινικλίνη (Champix), δηλαδή ένα φάρμακο που καταλαμβάνει εν μέρει τους υποδοχείς νικοτίνης στον εγκέφαλο, οι οποίοι, αν και αδρανοποιημένοι, δεν δίνουν σήμα έλλειψης της νικοτίνης. Έτσι, αποφεύγεται η έναρξη του συνδρόμου στέρησης, τουλάχιστον σε μεγάλη ένταση. Επιπλέον, όσοι συνεχίζουν να καπνίζουν ενώ λαμβάνουν βαρινικλίνη νοιώθουν έντονη μείωση της ικανοποίησης που παλιότερα αντλούσαν από το κάπνισμα. Η έναρξη λήψης του φαρμάκου, όπως και στη βουπροπιόνη, είναι μία εβδομάδα πριν την ημερομηνία που θέλουμε να διακόψουμε το κάπνισμα. Η διάρκεια θεραπείας υπολογίζεται στους 3 μήνες, αλλά εάν υπάρχει υψηλή πιθανότητα υποτροπής, συστήνεται η περαιτέρω λήψη για άλλους 3 μήνες. Σε κλινικές μελέτες με τη συμμετοχή 3.500 ασθενών φάνηκε ότι η βαρινικλίνη είχε διπλάσια ποσοστά επιτυχίας από τη βουπροπιόνη και τετραπλάσια από όσους δοκίμαζαν να διακόψουν το κάπνισμα μόνοι τους, χωρίς καμία φαρμακευτική υποστήριξη. Δεν συνιστάται η λήψη της ταυτόχρονα με συμπληρώματα νικοτίνης και οι παρενέργειες της είναι ήπιες με συχνότερες τη ναυτία, την αϋπνία και την κεφαλαλγία.