Της Νόρας Κωνσταντινίδου
Στο δημοσίευμα της Τετάρτης 17 Μαρτίου 2020 (ημέρα τιμής του αγίου Αλεξίου-ανθρώπου του Θεού), έγινε από μέρους μου σε δημοσίευμά μου, περίσσια αναφορά στον άγιο Κασσιανό. Η μνήμη του άγιου Κασσιανού τιμάται κάθε τέσσερα χρόνια κι όχι τυχαία ή κατά σύμπτωση, αλλά ως υπενθύμιση της αυστηρής ποινής που από τον Δημιουργό του Σύμπαντος του έχει επιβληθεί. Πρόκειται βέβαια σε ένα μεγάλο μέρος του για μύθο στηριγμένο στη φαντασία. Ωστόσο μπορεί, όπως σε όλους τους μύθους έτσι και σε αυτόν, να υποκρύπτονται ψήγματα από αλήθειες. Αλλά με τα πολλά ή τα λιγοστά «τρίμματα αλήθειας» το αποτέλεσμα του θυμού και της παραδειγματικής τιμωρίας του διαμαρτυρόμενου Κασσιανού, δεν έχει αλλάξει.
Δεν είναι γνωστό πόσο και πως αντέδρασε ο άγιος Κασσιανός. Μπορεί σιωπηλά, αποδίδοντας απέραντο σέβας στο Θεό. Ίσως πάλι ενδόμυχα να επεδίωκε να υπενθυμίσει με σιωπή και καλή συμπεριφορά, πως δεν είναι ένας τυχαίος αντιρρησίας. Ο ίδιος παρέθεσε στο βιβλίο ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ με γραπτό λόγο τις ιδέες του: «Περί των οχτώ λογισμών της κακίας», ο γενικός τίτλος τους. Αντίστοιχα ο επιμερισμός των γραπτών του σε κεφάλαια ανέδειξε θέματα σχετικά με την υπερηφάνεια, τη κενοδοξία, την ακηδία (νωχέλεια- οκνηρία), τη λύπη, την οργή, τη φιλαργυρία, την πορνεία και την εγκράτεια, αναγκαία σε κάθε πιστό. Επομένως πρώιμα και σε επίσημο της εποχής βιβλίο έχει προσθέσει τη «διαθήκη» του και το ίδιο ξεχωριστά έχει τιμήσει την πρυτανεύουσα αρχή των χρόνων του. Έγραψε. «Τα γραπτά μένουν» ήταν ο σύμφωνος λόγος με ρωμαϊκή ρήση, δείγμα της πολύπλευρης γνώσης του από παιδεία διττή. Του Ρωμαίου πολίτη αρχικά. Και του Χριστιανού που μαθήτευσε κοντά στον Ιωάννη Χρυσόστομο τιμώντας και την ελληνική γλώσσα.
Με τον ίδιο τρόπο και ο Γιώργος Σεφέρης, όπως προκύπτει από την πορεία της ζωής του και από συνομιλία του με το φίλο του Γιώργο Θεοτοκά, πιστεύει πως τα γραπτά κείμενα όχι μόνο μένουν, αλλά ανήκουν στις πολύτιμες κληρονομίες των λαών. Το βιβλίο της ΦΙΛΟΚΑΛΙΑΣ έχει το πρώτον εκδοθεί στη Βενετία το 1782. Υπήρξε μια από τις σημαντικότερες ελληνικές εκδόσεις που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια των τεσσάρων αιώνων της Τουρκοκρατίας. Ο μοναχός Κασσιανός άνοιξε διαύλους επικοινωνίας προς τις μελλούμενες γενεές και χωρίς να ανταμώσει ποτέ με το Γιώργο Σεφέρη υπήρξε συνοδοιπόρος του στον πνευματικό τομέα με το βιβλίο πρώτη κινητήριο δύναμη για ωθήσεις προς τα εμπρός.
Την αγάπη του Σεφέρη προς τα γράμματα και επομένως προς το βιβλίο την περιγράφει ο Οδυσσέας Ελύτης τονίζοντας, πως το «γράψιμο γι’ αυτόν ήταν αλήθεια ένας καημός που έφτανε από πολύ μακριά κι από πολύ βαθιά, ένα μεράκι βουβό που αυλάκωνε την όψη του κι άφηνε κάτι σκοτεινό να κατακαθίσει, όπως η άμμος από το ποτάμι, στα μεγάλα ζεστά μελαγχολικά του μάτια». Στις Μέρες το συντροφικό του ημερολόγιο (1941-1944) που κρατούσε σε όλη τη διάρκεια που έζησε στην Αίγυπτο κι αλλού διαβάζεται η φράση: «Αυτό το λίγο γράψιμο εδώ, το μόνο που μου απομένει, είναι μια δίαιτα για μένα». Γνωστά αυτά και ίσως για αυτό την πρωτοχρονιά του 1959 ο φίλος του Σταύρος Παπασταύρου του χαρίζει το βιβλίο ΑΤΘΙΔΕΣ ΑΥΡΑΙ του Γεωργίου Βιζυηνού. Από το δώρο- βιβλίο διαβάζει ο Γιώργος Σεφέρης και το μεταφέρει τυπωμένο στις Μέρες Ζ’, σελίδα 93, απ’ όπου αντιγράφουμε:
Την μάν’ αυτή που τους γεννά
την ρουκανούν παντοτεινά,
σαν δένδρο τα σκουλούκια.
Και πέρνουν, γι άπειρα πουγγιά
Ελεομοσύν’ απ’ τη Φραγκιά
– κι απ’ την Τουρκιά -Χαστούκια!».
Βιζυηνός, Ατθίδες αύραι
Το συναξάρι του Αγίου
Κασσιανού
Λονδίνο, 1883
Γεννημένος ο Άγιος Κασσιανός γύρω από το 451 δεν ήταν δυνατό να ανταμώσει ποτέ με τον Γεώργιο Βιζυηνό. Τους χωρίζουν 400 χρόνια, ούτε με το Γιώργο Σεφέρη με τον οποίο τον χωρίζουν λιγότερα κατά τι 450 χρόνια. Ωστόσο εμφανίζονται και οι τρεις ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί και λειτουργούν και οι τρεις τους με κοινή γλώσσα την ελληνική. Έχουν εντρυφήσει στην ελληνοχριστιανική μαθητεία. Και οι τρεις δεν ζουν εδώ και πάμπολλα χρόνια με τον Κασσιανό τα περισσότερα, αν ποτέ πεθαίνουν και οι Άγιοι. Όπως κι αν έχει, είναι βέβαιο πως στην άλλη ζωή θα αναζητούν τη Δικαιοσύνη ως μείζονα αρετή. Διότι, όσο οι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη θα αντέχουν στο χρόνο και θα ακούγονται, τόσο όλοι θα συμφωνήσουμε με τον Κασσιανό που αναζητούσε λαθεμένα το δίκιο του και τον Γεώργιο Βιζυηνό την αθανασία:
«Ο φρόνιμος τη μοίρα δεν την ξαγριεύει.
Όχι, δεν είμαστε ταγμένοι για να πούμε
που είναι το δίκιο. Το δικό μας χρέος
είναι για να βρούμε
το μικρότερο κακό.
