Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
ΜΕΡΟΣ Α’
Ένα από τα θέματα που διαχρονικά απασχολεί τους καρδιολόγους σε όλο τον κόσμο είναι οι αιφνίδιες απώλειες συνανθρώπων μας, οι οποίοι δεν ήταν ασθενείς, από όσα τουλάχιστον γνώριζαν οι ίδιοι και μπορούσε να ξέρει και ο γιατρός τους. Η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των απωλειών οφείλεται στη νόσο των αρτηριών της καρδιάς (στεφανιαία νόσος) και ειδικότερα σε οξεία έμφραξη μιας αρτηρίας, με συνέπεια αρχόμενη νέκρωση ενός τμήματος της καρδιάς (οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου). Οι συνέπειες από την αναπάντεχη έμφραξη της αρτηρίας και τη συνακόλουθη νέκρωση τμήματος της καρδιάς είναι δραματικές και μπορεί να οδηγήσουν σε δημιουργία ανώμαλων ηλεκτρικών ρευμάτων, που προκαλούν επικίνδυνες ταχυκαρδίες (κοιλιακή ταχυκαρδία, κοιλιακή μαρμαρυγή). Η μειωμένη αιμάτωση τμημάτων της καρδιάς μπορεί επίσης να εμποδίσει την κυκλοφορία του ηλεκτρικού ερεθίσματος, με αποτέλεσμα μεγάλη βραδυκαρδία ή και παύση της λειτουργίας της καρδιάς. Τόσο η τελευταία περίπτωση (παύση της καρδιάς), όσο και η εντελώς ακανόνιστη πολύ γρήγορη ταχυκαρδία (κοιλιακή μαρμαρυγή) εμποδίζουν τη μηχανική λειτουργία της καρδιάς, η οποία δεν προωθεί πλέον αίμα, κατάσταση ασυμβίβαστη με τη ζωή. Η δημιουργία μονάδων εντατικής θεραπείας για τη νοσηλεία των εμφραγματιών, κατά τη δεκαετία του 1960, οδήγησε σε εντυπωσιακή μείωση των ανθρώπινων απωλειών χάρη στην άμεση αντιμετώπιση της κοιλιακής μαρμαρυγής, του πολύ γρήγορου, χαώδους καρδιακού ρυθμού, με άμεση διοχέτευση μικρής ποσότητας ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρική απινίδωση). Η ηλεκτρική απινίδωση είναι σωτήρια, φτάνει να μην αργήσει. Το ηλεκτρικό αυτό σοκ μπορεί να γίνει από τη νοσηλεύτρια της μονάδας και αποκαθιστά τον κανονικό ρυθμό της καρδιάς, με άλλα λόγια σώζεται ο ασθενής.
Η αντιμετώπιση των πασχόντων από έμφραγμα έχει βελτιωθεί πολύ περισσότερο σήμερα, πρώτον χάρη στη χρησιμοποίηση φαρμάκων που διαλύουν τον θρόμβο (θρομβόλυση – από τη δεκαετία του 1980) και απελευθερώνουν τη ροή του αίματος, διασώζοντας το μυοκάρδιο και δεύτερον χάρη στην άμεση διάνοιξη της φραγμένης αρτηρίας με «μπαλονάκι» και τοποθέτηση «stent» (πρωτογενής, επείγουσα αγγειοπλαστική – από τη δεκαετία του 1990). Την ίδια στιγμή όμως που οι απώλειες μειώθηκαν εντυπωσιακά για τους ασθενείς που έφταναν στο νοσοκομείο, εξακολουθούμε να έχουμε υψηλότατες απώλειες σε όσους παρουσιάζουν αιφνίδια απώλεια της καρδιακής λειτουργίας (καρδιακή ανακοπή) εκτός νοσοκομείου.
Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες υπήρξαν πολλές προσπάθειες διεθνώς για τη διάσωση ανθρώπων που χάνονται από χαώδη καρδιακή αρρυθμία (κοιλιακή μαρμαρυγή), οι οποίοι αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία των απωλειών λόγω καρδιάς εκτός νοσοκομείου (αιφνίδιος καρδιακός θάνατος). Σε αυτό το πλαίσιο, υπήρξαν εκτεταμένα προγράμματα ενημέρωσης και εκπαίδευσης στην υποκατάσταση των βασικών λειτουργιών (καρδιακή και αναπνευστική λειτουργία) ακόμα και σε εθελοντές, οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν συνανθρώπους μας με καρδιακή ανακοπή μέχρι την προσέλευση ασθενοφόρου και εξειδικευμένου προσωπικού. Αυτές οι προσπάθειες δεν απέδωσαν ιδιαίτερα ακόμα και σε χώρες με μακρά παράδοση στην καλή οργάνωση των υπηρεσιών υγείας και ικανά οικονομικά μέσα. Η πλέον αποδοτική προσέγγιση αφορά την τοποθέτηση μηχανημάτων ηλεκτρικής απινίδωσης σε πολυσύχναστους δημόσιους χώρους με παράλληλη εκπαίδευση εθελοντών στην χρήση τους, αφού τα μηχανήματα αυτά είναι εξαιρετικώς απλοποιημένα και εύκολα στη χρήση από τον μη ειδικό.