Του Αθανάσιου Κάππα, Πολιτικού Μηχανικού-Συγκοινωνιολόγου
Ο όρος των διαδρομών πρασίνου πρωτοεμφανίσθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα ως αποτέλεσμα εργασίας του αρχιτέκτονα τοπίου Frederick Law Olmstead στην Αμερική. Ο Olmstead υποστήριξε ότι οι άνθρωποι που απλά επισκέπτονται μεμονωμένους χώρους πρασίνου δεν απολαμβάνουν τη φύση στο έπακρο και γι’ αυτό τον λόγο επιχείρησε να βρει τρόπους ώστε να συνδέονται οι χώροι αυτοί μεταξύ τους. Έτσι, ήταν ο εμπνευστής της ιδέας των «greenways» (διαδρομών πρασίνου), δηλαδή πράσινων ζωνών που ενώνουν τους χώρους πρασίνου μεταξύ τους καθώς και με άλλα τμήματα της πόλης που ενδεχομένως να παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πράγμα που στην πόλη μας ενδείκνυται όσο σε καμία άλλη.
Η αστική ανάπτυξη έχει οδηγήσει στον σχεδιασμό πόλεων με ασύνδετους και κατακερματισμένους χώρους πρασίνου τόσο μεταξύ τους όσο και με τον υπόλοιπο αστικό ιστό. Η συνεχόμενη επέκταση των αστικών χώρων για πολλά χρόνια πραγματοποιήθηκε χωρίς την εναρμόνισή τους με το πράσινο εντός του αστικού χώρου, με αποτέλεσμα σήμερα αυτό να αποτελεί κοινωνική ανάγκη. Η επέκταση αυτή έχει μετατρέψει μεγάλο μέρος του φυσικού περιβάλλοντος σε αστικό ιστό, πολλές φορές εχθρικό προς τον άνθρωπο. Η ανάπτυξη της οικονομίας και η προώθηση του πολιτισμού και της αναψυχής έφεραν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία χώρων πρασίνου σε αστικά κέντρα με απουσία συνοχής και ενότητας. Για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό μιας πόλης η σύνδεση των ελεύθερων χώρων και των χώρων πρασίνου που διαθέτει ένας αστικός ιστός αποτελεί σημαντική αρχή. Ο εντοπισμός και η αναγνώριση συνδέσεων, φυσικών και οπτικών, σε ένα αστικό κέντρο είναι σημαντική για τον σχεδιασμό οποιαδήποτε κλίμακας, καθώς δίνεται έμφαση στον σχεδιασμό της πόλης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ο σχεδιασμός πράσινων διαδρομών (greenways) προσφέρει συνοχή και σύνδεση στον αστικό ιστό καθώς και κοινωνικά, οικολογικά και οικονομικά οφέλη. Τα δίκτυα πρασίνου σήμερα παρουσιάζονται ως σύγχρονος σχεδιασμός, σε αντίθεση με τα συμπαγή και πυκνοδομημένα αστικά κέντρα, διατηρώντας την ταυτότητα του τοπίου και της συσχέτισής του με το φυσικό και αστικό περιβάλλον. Επιπλέον, εξασφαλίζουν τη σύνδεση των ελεύθερων χώρων με γραμμικά στοιχεία πρασίνου και καθιστούν τις πράσινες διαδρομές ως μέρος της πράσινης αστικής υποδομής, σχεδιάζοντας ένα σύστημα, βελτιώνοντας τις περιβαλλοντικές λειτουργίες και ενισχύοντας σημαντικά το πράσινο στις πόλεις. Τέλος, προσφέρουν άνετη, ευχάριστη και αειφορική μετακίνηση των πολιτών αλλά και την αναβάθμιση του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος.
«Πράσινες Διαδρομές» είναι, εν κατακλείδι, ανεξάρτητες διαδρομές ειδικά σχεδιασμένες για πεζούς, άλογα και ελαφρά μη-μηχανοκίνητα οχήματα, όπως ποδήλατα, αναπηρικά οχήματα, πατίνια (roller skates).
Ενδεικτικά σημεία διαδρόμων στην πόλη μας είναι: Δημοτικός Κήπος, Πηγές Αγ. Βαρβάρας, Αρχαιολογικό Μουσείο, Ελληνιστικός Τάφος, Μουσουλμανικό τέμενος, Οθωμανικό σιντριβάνι, Ναός Αγ. Σοφίας, Βυζαντινά τείχη, Καπναποθήκες κλπ.
Συχνά η κατασκευή τους βασίζεται σε παλιούς εγκαταλειμμένους δρόμους, παλιές γραμμές του τρένου, κατά μήκος ποταμών και μονοπάτια. Η προσπάθεια είναι οι διαδρομές αυτές να μην είναι κουραστικές, να είναι ασφαλισμένες με προστασία στις διασταυρώσεις, να υπάρχει συνέχεια και εναλλακτικές διαδρομές, με σεβασμό στο περιβάλλον και πληροφόρηση για τους χρήστες. Οι πράσινες διαδρομές προσφέρουν μια διέξοδο προς τη φύση, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές που γειτνιάζουν με ωραίο φυσικό περιβάλλον, συνδέουν κοινότητες μεταξύ τους και μπορεί ακόμα να προσφέρουν μια γρήγορη πρόσβαση σε κεντρικά σημεία της πόλης. Μέσα από τις πράσινες διαδρομές βελτιώνεται η ποιότητα ζωής, προωθείται η κοινωνικοποίηση, αναβιώνουν περιοχές, ελκύεται τουρισμός και μειώνεται η ρύπανση των πόλεων. Έξυπνα σχεδιασμένες διαδρομές μπορούν να φέρουν εισοδήματα στην περιοχή σε συνδυασμό με εναλλακτικό τουρισμό, δραστηριότητες ή με πολιτιστικά ή άλλα αξιοθέατα.
Η σπουδαιότητα των πράσινων διαδρομών αποδεικνύεται από τα πολλαπλά περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη που προσφέρουν. Αρχικά, οι πράσινες διαδρομές παρέχουν σημαντικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες όπως φιλτράρισμα νερού, διείσδυση και συγκράτηση, εγγύτητα σε χώρους πρασίνου, οι οποίοι μπορούν να αυξήσουν την αξία της γης και άρα να βελτιώσουν την κατάσταση των πόλεων, να συμβάλουν στην υγεία και την ευημερία που προέρχεται από τη θεραπευτική πρόσβαση σε χώρους πρασίνου, καθώς και να δημιουργήσουν ευκαιρίες για χαλάρωση, αναψυχή και άσκηση ως πολιτιστικά και πνευματικά οφέλη. Αξίες ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς αντικατοπτρίζουν τις κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες του τόπου μας και κατά συνέπεια προσελκύουν όχι μόνο τους κατοίκους της περιοχής αλλά και τους τουρίστες προσφέροντας περιβάλλοντα υψηλής ποιότητας.
Η διατήρηση και σύνδεση των χώρων πρασίνου μέσα στις αστικές περιοχές αποτελεί βασικό όπλο ενάντια στη φθορά του φυσικού αστικού τοπίου, καθώς λειτουργούν ως ταμιευτήρες φυσικού πλούτου, χλωρίδας, και πανίδας και υποβοηθούν τις φυσικές διεργασίες (οξυγόνωση της ατμόσφαιρας, διήθηση των υδάτων κλπ.). Η υιοθέτηση μιας οικολογικής προσέγγισης σχεδιασμού και διαχείρισης των χώρων πρασίνου συνηγορεί στην εξασφάλιση καλύτερου περιβαλλοντικά και αισθητικά αστικού χώρου, προς όφελος πάντα του ανθρώπου.
