Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Οι βιταμίνες είναι ομάδες οργανικών ουσιών, απαραίτητων για τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, οι οποίες πήραν το όνομά τους στις αρχές του 20ου αιώνα από το αγγλικό «vital amines», που σημαίνει «ζωτικές αμίνες». Επειδή δεν μπορεί να τις συνθέσει το σώμα μας, πρέπει να λαμβάνονται με την τροφή σε συγκεκριμένες ποσότητες. Κάποιες από τις βιταμίνες που λαμβάνουμε με την τροφή αποθηκεύονται στο σώμα μας και ειδικά στο λιπώδη ιστό (λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, Ε, D και Κ) και κάποιες αποβάλλονται αμέσως με τα υγρά του οργανισμού (υδατοδιαλυτές βιταμίνες C και σύμπλεγμα Β). Οι ουσίες αυτές, 13 αναγνωρισμένες μέχρι σήμερα, έχουν διαφορετική χημική σύσταση μεταξύ τους και διαφορετικές δράσεις, όλες απολύτως απαραίτητες για τη διατήρηση της καλής υγείας του οργανισμού μας. Λειτουργούν ως ορμόνες, ρυθμιστές της ανάπτυξης των κυττάρων και των ιστών και πρόδρομες μορφές ενζυμικών συμπλόκων. Επίσης, σημαντική δράση κάποιων βιταμινών είναι η αντιοξειδωτική λειτουργία τους και αυτές ονομάζονται αντιοξειδωτικές βιταμίνες (β-καροτένη, βιταμίνες C και Ε). Με αυτή τη λειτουργία τους παγιδεύουν τις ελεύθερες ρίζες και απενεργοποιούν επικίνδυνα μόρια, μεταξύ των οποίων την οξειδωμένη LDL χοληστερόλη. Η τελευταία θεωρείται ιδιαίτερα αθηρογόνος, οπότε η λήψη αντιοξειδωτικών βιταμινών θα μπορούσε να έχει προστατευτικό ρόλο στο ενδοθήλιο των αγγείων, όπου ξεκινά η αθηροσκλήρωση.
Η β-καροτένη βρίσκεται στα κόκκινα και πορτοκαλί λαχανικά, πχ στα καρότα, στις πιπεριές, στις ντομάτες, στα βερίκοκα, στη γλυκοπατάτα και στην κολοκύθα. Βρίσκεται επίσης σε κάποια πράσινα λαχανικά, όπως στο σπανάκι και στο μπρόκολο. Η βιταμίνη C βρίσκεται στα ακτινίδια, στα εσπεριδοειδή, στα μούρα, στις πιπεριές, στα λάχανα, στο μπρόκολο και στη γλυκοπατάτα. Έλλειψη υπάρχει μόνο σε πληθυσμούς που δεν καταναλώνουν καθόλου φρούτα και λαχανικά. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι καπνιστές και αλκοολικού, χρειάζονται διπλάσιες ποσότητες βιταμίνης C καθημερινά, σε σχέση με τους μη καπνιστές και αυτούς που δεν είναι αλκοολικοί. Η βιταμίνη Ε βρίσκεται στα φυτικά λάδια, στα αμύγδαλα, φιστίκια, φουντούκια, αυγά, δημητριακά.
Από πειραματικές μελέτες σε ζώα, φάνηκε ότι η χορήγηση αντιοξειδωτικών βιταμινών μείωσε τα επίπεδα της αορτικής πάχυνσης και της καρωτιδικής στένωσης, δηλαδή μείωσε τον κίνδυνο για καρδιαγγειακό νόσημα. Από τις μελέτες παρατήρησης επί ανθρώπων, επίσης φάνηκε ότι με την καθημερινή λήψη φρούτων, λαχανικών και άλλων τροφών που περιέχουν τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες, καθώς και τα επίπεδα, καθώς και τα επίπεδα αυτών των βιταμινών στο αίμα, είχαν αντίστροφη σχέση με τον κίνδυνο για καρδιαγγειακό νόσημα. Ωστόσο, από τις τυχαιοποιημένες κλινικές έρευνες, δεν φάνηκε σημαντικό όφελος από τη χορήγηση συμπληρωμάτων με αντιοξειδωτικές βιταμίνες. Αντιθέτως, σε κάποιες μελέτες (ATBC study) παρατηρήθηκε ακόμα και αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας, όπως για παράδειγμα αύξηση των θανάτων από αιμορραγικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια μετά από χορήγηση μεγάλων δόσεων βιταμίνης Ε. Μια μεγάλη κλινική έρευνα (Physicians Health Study- phase II) πρόσφατα έδειξε ότι η χορήγηση σκευάσματος πολυβιταμίνης για πολλά χρόνια σε άνδρες γιατρούς, δεν είχε κανένα αποτέλεσμα στον καρδιαγγειακό κίνδυνο, αλλά είχε θετικά αποτελέσματα στον κίνδυνο για καρκίνο.
Η βιταμίνη D είναι επίσης βιταμίνη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου: Η βιταμίνη D είναι η εξαίρεση των βιταμινών, διότι παράγεται στο ανθρώπινο σώμα με την έκθεση σε δυνατή υπεριώδη ακτινοβολία. Σε πολύ μικρότερες ποσότητες μπορεί να ληφθεί με την τροφή, και ειδικά με τα λιπαρά ψάρια, το ψαρόλαδο, τα αυγά και το συκώτι. Τα τελευταία χρόνια, λόγω της εκτεταμένης χρήσης των αντηλιακών, που ενδείκνυται για την αποφυγή καρκίνου του δέρματος, και της μικρότερης έκθεσης σε δραστηριότητες εξωτερικού χώρου, διαπιστώνεται ότι μεγάλοι πληθυσμοί παγκοσμίως έχουν έλλειμμα βιταμίνης D. Εκτός από τις γνωστές ευεργετικές δράσεις της βιταμίνης D στα οστά, στο νευρικό και ανοσοποιητικό σύστημα, πιθανολογείται ότι ασκεί ευεργετική δράση και στο καρδιαγγειακό σύστημα, μέσω τροποποίησης της ενδοθηλιακής λειτουργίας, του μηχανισμού πήξης και της φλεημονώδους διαδικασίας. Με το πέρας κλινικών ερευνών σε εξέλιξη, θα μπορούμε να έχουμε πιο ασφαλή συμπεράσματα. Η ανεπάρκεια όμως της βιταμίνης D θα πρέπει σίγουρα να διορθώνεται.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η λήψη βιταμινούχων σκευασμάτων δεν έχει κανένα αποδεδειγμένο μέχρι σήμερα όφελος στον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Είναι όμως σημαντικό να τονίσουμε ότι η ανεπάρκεια σε βιταμίνες μπορει να είναι σοβαρά βλαπτική για την υγεία μας και χρειάζεται καλή αξιολόγηση της διατροφικής λήψης βιταμινών από ειδικό, ώστε να αποφασισθεί αν θα δοθεί συμπλήρωμα διατροφής και για πόσον καιρό.
Πάντως, η μακροχρόνια και ανεξέλεγκτη ως προς τη δοσολογία λήψη βιταμινούχων σκευασμάτων θα πρέπει να αποφεύγεται, επειδή σπαταλώνται αδίκως χρήματα και, ενδεχομένως, μπορεί να έχουν αρνητικό αποτέλεσμα στην υγεία μας.
