Του Δημήτρη Φλαμούρη Μαθηματικού-Ψυχολόγου -Coach Θετικής Ψυχολογίας
Όλοι οι άνθρωποι θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Να ζούμε τη ζωή μας με πολλή χαρά και ξενοιασιά. Δίχως στεναχώριες, λύπη και αναποδιές. Είναι αυτό εφικτό; Μήπως τελικά αυτό που μας στεναχωρεί δεν είναι η στεναχώρια αλλά το γεγονός ότι προσπαθούμε να την αποφύγουμε;
Σκέψου Θετικά
«Πώς μπορώ να σκέφτομαι πιο θετικά;» με ρώτησε μια κυρία που επικοινώνησε μαζί μου.
Σε αυτή την ερώτηση συμπυκνώνεται ένα κρυφό αλλά πολύ σοβαρό πρόβλημα της εποχής μας.
Ζούμε στους καιρούς που το κίνημα της θετικότητας έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Ακούμε διαρκώς γύρω μας πως αξίζουμε να ζούμε με πάθος και ότι μπορούμε να σκεφτόμαστε θετικά. Διάφοροι γκουρού της ευτυχίας, πολλά άρθρα και άλλα τόσα σεμινάρια μας προτρέπουν να βάλουμε περισσότερο θετικότητα στη ζωή μας. Οι ειδικοί προτείνουν πολλούς τρόπους για να μειώσουμε τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουμε. Για να βγάλουμε το άγχος από τη ζωή μας, τη λύπη, τη στεναχώρια, την απαισιοδοξία, την γκρίνια και την αρνητικότητα. Ποιο είναι το λογικό συμπέρασμα που προκύπτει από όλα αυτά τα ερεθίσματα που κυκλοφορούν γύρω μας;
Πως είναι ΚΑΚΟ να νιώθεις άσχημα. Πως ΠΡΕΠΕΙ να κάνεις ό,τι μπορείς για να το αποφύγεις.
Το ζουμί
Ίσως εδώ να είναι και το ζουμί της δυσφορίας που βιώνουμε όταν μας κατακλύζει ένα τέτοιο συναίσθημα. Ίσως αυτό το οποίο μας απογοητεύει δεν είναι το συναίσθημα το ίδιο αλλά το γεγονός ότι δε θα έπρεπε να το νιώθουμε. Νιώθουμε προβληματικοί όταν στεναχωριόμαστε, όταν αγχωνόμαστε. Κάτι πρέπει να πηγαίνει στραβά με εμάς. Αν όλοι μας λένε ότι αυτά τα συναισθήματα είναι «αρνητικά», τότε αν τα νιώθουμε έχουμε κάτι πολύ «αρνητικό» επάνω μας. Έχουμε πρόβλημα.
Το Σκανδιναβικό παράδοξο
Η θεώρηση αυτή αποτελεί μια από τις εξηγήσεις του Σκανδιναβικού παράδοξου. Όπως είναι γνωστό οι Σκανδιναβικές χώρες φιγουράρουν για πολλά χρόνια στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης στις κλίμακες ευτυχίας. Κι όμως σε αυτές τις χώρες τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι ιδιαίτερα υψηλά. Τι συμβαίνει εκεί;
Μια εξήγηση που έχει δοθεί είναι πως όταν όλοι γύρω σου είναι (ή δηλώνουν) ευτυχισμένοι τότε νιώθεις πώς κάτι δεν πάει καλά με σένα αν δεν νιώθεις κι εσύ έτσι. Το παίρνεις προσωπικά. Έτσι είναι πιο πιθανό να δώσεις τέλος στην «ελαττωματική» σου ύπαρξη από ό,τι αν πίστευες ότι είναι φυσιολογικό να νιώθεις με αυτόν τον τρόπο.
Ταυτόχρονα σε χώρες με ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, το ποσοστό αυτοκτονιών είναι αρκετά χαμηλό καθώς οι άνθρωποι δέχονται πως το ότι δυσκολεύονται είναι φυσιολογική συνέπεια των εξωτερικών συνθηκών. Όχι της εσωτερικής τους προβληματικότητας.
Το φαινόμενο των Χριστουγέννων
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην περίοδο των γιορτών, όπου οι αυτοκτονίες αυξάνονται όπως και τα καταθλιπτικά επεισόδια. Όταν πρέπει να είσαι χαρούμενος την εποχή αυτή, επειδή όλες οι διαφημίσεις και οι φίλοι σου λένε ότι τα Χριστούγεννα είναι η καλύτερη γιορτή του χρόνου, που όλοι είναι αγαπημένοι και μονιασμένοι, τότε αν για κάποιο λόγο δεν πληρείς αυτό το στερεότυπο και είσαι στεναχωρημένος ή μόνος θα το πάρεις πολύ βαριά. Όχι γιατί είσαι στεναχωρημένος ή μόνος, αλλά επειδή θα ΕΠΡΕΠΕ να μην είσαι.
Υπάρχουν άραγε αρνητικά συναισθήματα;
Τα οφέλη των «θετικών» συναισθημάτων έχουν αναδειχτεί ξεκάθαρα από την επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας. Την επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων προσπαθεί να εξαλείψει η επιστήμη της Ψυχολογίας. Υπάρχει και μια κρυφή πλευρά όμως, η οποία ίσως να μην έχει πάρει τη δημοσιότητα που της αρμόζει. Αυτή είναι η θετική πλευρά των «αρνητικών» συναισθημάτων.
Απαισιοδοξία
Αν σκέφτεσαι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί πριν από μια κατάσταση και κάνεις όλα τα αρνητικά σενάρια τότε έρευνες έχουν βρει ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να σου αυξήσει την αυτοπεποίθηση και την ικανοποίηση μακροπρόθεσμα. Επίσης, είναι πιο πιθανό θα τα πας καλύτερα στον ακαδημαϊκό τομέα και θα δημιουργήσεις πιο υποστηρικτικά δίκτυα φίλων. Θα μπορείς να βλέπεις πιθανούς κινδύνους τους οποίους οι αισιόδοξοι φίλοι σου μπορεί να μην έχουν υπολογίσει κι έτσι να είσαι καλύτερα προετοιμασμένος.
Λύπη
Οι ψυχολόγοι έχουν βρει ότι το να είσαι λυπημένος (λόγω κοινωνικής απώλειας και όχι λόγω απώλειας του στάτους σου) κινητοποιεί τη θετική συμπεριφορά του να προσπαθήσεις να συνδεθείς με άλλους ανθρώπους. Όταν είσαι λυπημένος θέλεις ένα στήριγμα. Είναι πιο πιθανό οι άλλοι να σε προσεγγίσουν για να σε παρηγορήσουν και να συνδεθούν μαζί σου παρά αν είσαι μέσα στην τρελή χαρά.
Άγχος
Έχω αναλύσει σε άλλα άρθρα για το πώς το άγχος μπορεί να γίνει φίλος σου. Η νέα επιστήμη του στρες έχει αποδείξει ξεκάθαρα, όπως φαίνεται σε αυτό το άρθρο, ότι δε σε επηρεάζει το άγχος αλλά το πιστεύω σου γι αυτό. Ειδικά το άγχος μπορεί να κάνει καλό στην καρδιά σου, στη μακροζωία σου και να σε κάνει να τα πας πολύ καλύτερα στις εξετάσεις σου. Δυστυχώς δεν ακούμε καθόλου γι αυτήν την πλευρά του άγχους κι έτσι όλοι θέλουμε να το αποφύγουμε αντί να το χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας.
Θυμός
Ο θυμός μπορεί να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για να πάρεις δράση και να διορθώσεις μια αδικία. Να καταφέρεις να βρεις την ενέργεια που χρειάζεσαι ώστε να ξεσηκωθείς και να αντιδράσεις σε κάτι που σε δυσκολεύει. Πόσοι δεν έχουμε αντιδράσει επιτέλους όταν νιώσαμε πως είχε φτάσει ο κόμπος στο χτένι.
Στεναχώρια
Η στεναχώρια μπορεί να πονάει αλλά ταυτόχρονα κρύβει μέσα της τη δυνατότητα για να πάρουμε το μάθημα από αυτό που μας συνέβη. Ο έντονος πόνος μπορεί να γίνει ο λόγος για να αναλύσεις την κατάσταση και να μάθεις κάτι περισσότερο για εσένα και να εξελιχθείς. Αν δεν υπήρχε ο πόνος και δεν ενοχλούσουν και τόσο, τότε θα συνέχιζες να επαναλαμβάνεις τις ίδιες συμπεριφορές για πάντα.
Συμπέρασμα
Κατά την άποψή μου δεν υπάρχουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Υπάρχουν μόνο συναισθήματα. Όλα τα συναισθήματα έχουν συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης. Έχουν προκύψει εξελικτικά επειδή έχουν μια χρησιμότητα στην ανθρώπινη φύση. Εξυπηρετούν μια πολύ απαραίτητη για την επιβίωσή μας λειτουργία. Ακόμα και αν είναι δυσάρεστος ο τρόπος με τον οποίο το κάνουν. Είναι όλα άρρηκτα συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση μας. Συνεπώς είναι απόλυτα φυσιολογικά!
Ταυτόχρονα είναι επίσης φυσιολογικό να μη μας αρέσουν τα λεγόμενα «αρνητικά» συναισθήματα γιατί μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα. Και κανένας δε θέλει να νιώθει έτσι.
Το πρόβλημα όμως ξεκινάει όταν προσπαθούμε να τα αποφύγουμε. Όταν τα δαιμονοποιούμε και προσπαθούμε να τα εξορίσουμε από την πραγματικότητά μας. Είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να μη νιώθουμε άσχημα σε πολλές φάσεις της ζωής μας.
Όταν αναπόφευκτα συμβεί αυτό μην προσπαθήσεις να τα διώξεις. Σκύψε επάνω τους και αφουγκράσου τα με κατανόηση και δεκτικότητα.
Εκείνη τη στιγμή νιώθεις που νιώθεις άσχημα, μη σε κατηγορήσεις κι από πάνω. Απενοχοποίησε τη στεναχώρια σου και θα δεις πόσο πιο ευτυχισμένη θα γίνει η ζωή σου!
