Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Μέρος Β’
Το τρίπτυχο που μας προφυλάσσει από το έμφραγμα
Άσκηση, μεσογειακή διατροφή και διακοπή του καπνίσματος είναι τα τρία βήματα προκειμένου να διατηρήσουμε την ευεξία μας μέχρι τα βαθιά γεράματα και να αποφύγουμε, κατά το δυνατόν, το έμφραγμα.
Η άσκηση δεν χρειάζεται να είναι… μαραθώνιος. Πέντε τριαντάλεπτα γρήγορου βαδίσματος την εβδομάδα, καλύπτοντας 2,5 χιλιόμετρα περίπου κάθε φορά, είναι αρκετά. Η μεσογειακή διατροφή είναι αυτή που ακολουθούσαν οι πρόγονοί μας: άφθονα φρούτα και λαχανικά, όσπρια, ψάρια και πουλερικά, ελαιόλαδο αντί για ζωικά λίπη και λίγο κρασάκι. Η σωστή διατροφή και η άσκηση μάς χαρίζουν μέση «δαχτυλίδι», περιορίζοντας την εμφάνιση υψηλών τιμών πιέσεως, καθώς και αυξημένης συγκέντρωσης χοληστερίνης και σακχάρου στο αίμα. Όλα τα παραπάνω, όταν δεν καπνίζουμε, περιορίζουν την πιθανότητα να πάθουμε έμφραγμα.
Δυστυχώς, όμως, η πιθανότητα ενός εμφράγματος, ενώ περιορίζεται, δεν εξαλείφεται, ακόμα και αν ασκούμαστε τακτικά, τρώμε υγιεινά και δεν καπνίζουμε. Είναι, λοιπόν, κρίσιμο να γνωρίζουμε πότε θα ανησυχήσουμε. Μπορούμε να προλάβουμε το έμφραγμα πριν συμβεί, αν αξιολογήσουμε σωστά τα συμπτώματα που σχεδόν πάντοτε προηγούνται του εμφράγματος (προεμφραγματική, ασταθής στηθάγχη): πρόκειται για αιφνίδιο ενόχλημα, που περιγράφεται ως «σφίξιμο», «κάψιμο» ή «βάρος» πίσω από το στέρνο και προς τα αριστερά του στήθους και μπορεί να αντανακλά στην πλάτη ή στον αριστερό ώμο και αγκώνα. Ο πάσχων το ξεχωρίζει από άλλες ενοχλήσεις που μπορεί κατά καιρούς να είχε στο στήθος, όπως «βελονιές» ή «σουβλιές», επειδή είναι διαφορετικό από οτιδήποτε έχει νιώσει μέχρι τότε. Συνήθως το ενόχλημα προηγείται αρκετές ώρες της οριστικής έμφραξης της αρτηρίας, που οδηγεί στο έμφραγμα, ενώ μπορεί να συμβούν περισσότερα του ενός επεισόδια, που διαρκούν μερικά λεπτά της ώρας, τις ημέρες πριν από το έμφραγμα.
Ένα αιφνίδιο «σφίξιμο», «κάψιμο» ή «βάρος» πίσω από το στέρνο και προς τα αριστερά του στήθους πρέπει να μας οδηγήσει σε καρδιολογική κλινική, αφού πάρουμε, μασώντας την, μία ασπιρίνη των 500 χιλιοστογραμμαρίων. Εκεί θα διευκρινιστεί η προέλευση του ενοχλήματος, στην ανάγκη κάνοντας στεφανιογραφία, εξέταση με την οποία απεικονίζονται οι στεφανιαίες αρτηρίες που δίνουν αίμα στην καρδιά. Στο πλαίσιο της στεφανιογραφίας, άλλωστε, αντιμετωπίζεται θεραπευτικά η στένωση της αρτηρίας με αγγειοπλαστική, δηλαδή διάνοιξη με μπαλόνι και τοποθέτηση stent, οπότε η ροή του αίματος απελευθερώνεται. Με αυτόν τον τρόπο, χάρη στη σωστή εκτίμηση της κρισιμότητας της κατάστασης με την αρχική εμφάνιση του ξαφνικού ενοχλήματος στο στέρνο, προλαμβάνουμε το έμφραγμα, ανοίγοντας την αρτηρία πριν αυτή φράξει ολοσχερώς.
Στις περιπτώσεις, όμως, που δεν κινητοποιούμαστε εγκαίρως και η αρτηρία φράζει τελείως, το αντίστοιχο τμήμα της καρδιάς νεκρώνεται (έμφραγμα μυοκαρδίου). Η νέκρωσή του αρχίζει τριάντα περίπου λεπτά μετά την πλήρη έμφραξη της αρτηρίας που το τροφοδοτούσε με αίμα και ολοκληρώνεται αρκετές ώρες αργότερα. Στο έμφραγμα, το ενόχλημα στο στήθος είναι εντονότερο και δεν υποχωρεί, ενώ συχνά συνοδεύεται από ναυτία ή έμετο, λαχάνιασμα και εφίδρωση. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος, επειδή η πλήρης έμφραξη της αρτηρίας μπορεί να προκαλέσει εντονότατη ηλεκτρική αστάθεια στην καρδιά και θανατηφόρο αρρυθμία.
Η άμεση διενέργεια στεφανιογραφίας με ταυτόχρονη αγγειοπλαστική στη φραγμένη αρτηρία (πρωτογενής αγγειοπλαστική) αποκαθιστά τη ροή του αίματος, απομακρύνει τον κίνδυνο και διασώζει την καρδιά από τη νέκρωση. Αν, μάλιστα, η αγγειοπλαστική γίνει μέσα στην πρώτη ώρα από την έναρξη των ενοχλημάτων, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι δεν περάσαμε έμφραγμα. Εναλλακτικός τρόπος αποκατάστασης της ροής του αίματος στη φραγμένη αρτηρία για τα νοσοκομεία που δεν διαθέτουν τμήμα καθετηριασμών, το οποίο να λειτουργεί όλο το 24ωρο, είναι η χορήγηση θρομβολυτικού φαρμάκου, το οποίο θα διαλύσει τον πρόσφατο θρόμβο-αίτιο της απόφραξης της αρτηρίας (θρομβόλυση). Παρόλο που η θρομβόλυση δεν είναι εξίσου αποτελεσματική με τη διάνοιξη της αρτηρίας με μπαλόνι και τοποθέτηση stent, έχει συγκρίσιμα αποτελέσματα όταν χορηγείται νωρίς, ιδιαίτερα κατά την πρώτη ώρα από την έναρξη του εμφράγματος. Η νέκρωση του τμήματος του μυοκαρδίου, που ισχαιμεί λόγω απόφραξης στεφανιαίας αρτηρίας, ολοκληρώνεται μετά την έκτη ώρα της προβολής. Επομένως, όσο πιο γρήγορα τόσο πιο καλά.
Σε κάθε περίπτωση, είναι κρίσιμο ο εμφραγματίας να απευθυνθεί το συντομότερο δυνατόν σε καρδιολογική κλινική, αφού, όπως εξηγήσαμε, ο χρόνος που περνά συνεπάγεται νέκρωση ολοένα και μεγαλύτερου τμήματος της καρδιάς του.
Αυτά είναι τα τρία πράγματα που οφείλουμε στον εαυτό μας και στην οικογένειά μας:
– Υγιεινός τρόπος ζωής, ώστε να περιορίσουμε την πιθανότητα εμφράγματος: άσκηση, μεσογειακή διατροφή, αποφυγή καπνίσματος,
– Γνώση των πρόδρομων συμπτωμάτων ασταθούς στηθάγχης ή οξέος εμφράγματος που θα μας ανησυχήσουν, ώστε να προλάβουμε την πλήρη έμφραξη της αρτηρίας, που οδηγεί σε έμφραγμα,
– Ταχύτητα στην αναζήτηση ιατρικής φροντίδας, όταν τα συμπτώματα επιμένουν, ώστε να διασωθεί το μεγαλύτερο δυνατόν τμήμα της καρδιάς.
