Τι είναι καλύτερο για την καρδιαγγειακή προστασία σε έναν υπερτασικό ασθενή;
Παχύσαρκος και γυμνασμένος ή λεπτός και αγύμναστος;
Του Αχιλλέα Παπαδόπουλου, Ειδικού Καρδιολόγου
Η σημασία της παχυσαρκίας ως παράγοντα κινδύνου αναγνωρίζεται από τα χρόνια του Ομήρου, ο οποίος στην Οδύσσεια αναφέρει ότι «η φοβερή κοιλία ή καταστρεπτική, πολλά κακά προξενεί στους ανθρώπους». Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης έλεγε χαρακτηριστικά «οι παχέες σφόδρα κατά φύσιν χυθάνατοι γίγνονται μάλλον των ισχνών».
Η παχυσαρκία συνδέεται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο για υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, κακό ύπνο με υπνική άπνοια, καρδιαγγειακές παθήσεις, αρκετές άλλες χρόνιες παθήσεις και πρώιμο θάνατο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι στον πλανήτη πάνω από ένα δισεκατομμύριο ενήλικες είναι υπέρβαροι και 300 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι. Περισσότεροι από το 60% στην Ευρώπη και Αμερική ηλικίας άνω των 20 ετών παρουσιάζουν αυξημένο βάρος. Εξ αυτών 25% είναι παχύσαρκοι, οι οποίοι έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν χρόνιες παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, το εγκεφαλικό επεισόδιο και ορισμένοι τύποι καρκίνου.
Δυστυχώς η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στη συχνότητα παχυσαρκίας στην Ευρώπη. Πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι στη χώρα μας το 42% εκείνων που επισκέπτονται το γιατρό είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, έναντι του 38% του μέσου όρου στην Ευρώπη. Κύριοι παράγοντες «καλοζωίας» σε αυτή την αλλαγή αποτελούν η βελτίωση του κοινωνικού επιπέδου, η μετακίνηση του πληθυσμού προς τις πόλεις και η έλλειψη άσκησης. Υπάρχει και το παράδοξο της παχυσαρκίας σε ασιατικούς πληθυσμούς, οι οποίοι πιθανότατα έχουν και προβλήματα εξασφάλισης τροφής. Σε μελέτη ενός εκατομμυρίου ασιατικού πληθυσμού διαπιστώθηκε με μεγαλύτερη θνησιμότητα από όσους ήταν παχύσαρκοι με αυξημένο βάρος.
Η καλή φυσική κατάσταση έχει ευεργετική προστατευτική δράση, αφού μειώνει την ολική θνησιμότητα, καθώς και τη θνητότητα από καρδιαγγειακές παθήσεις, ανεξάρτητα από τη ηλικία, το φύλο, τη φυλή ή τις διάφορες συνυπάρχουσες ασθένειες. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μελέτη μακροχρόνιας παρακολούθησης μεγάλου πληθυσμού υπερτασικών ασθενών στο νοσοκομείο των Βετεράνων στην Ουάσιγκτον της Αμερικής. Παρατηρήθηκε ότι πρόσωπα με αυξημένα επίπεδα φυσικής κατάστασης ζούσαν περισσότερο. Συγκεκριμένα, σε εκείνους που μπορούσαν να βαδίσουν ένα λεπτό περισσότερο στον κυλιόμενο διάδρομο της δοκιμασίας κόπωσης, παρατηρήθηκε μείωση της θνησιμότητας κατά 14% και μάλιστα στους παχύσαρκους μέχρι και 18%. Παρατηρήσαμε επίσης ότι στα 10 χρόνια παρακολούθησης, στην ομάδα των προσώπων με καλή φυσική κατάσταση οι 9 στους 10 ζούσαν, ενώ στην ομάδα πτωχής φυσικής κατάστασης μόνο οι 6 στους 10 ζούσαν.
Ως επόμενο βήμα θελήσαμε να μελετήσουμε τη συσχέτιση του σωματικού βάρους με το επίπεδο της φυσικής κατάστασης, για να φωτιστεί περισσότερο αυτό το «παράδοξο της παχυσαρκίας».
Παρακολουθήσαμε περίπου 4.200 πρόσωπα με υπέρταση μέσης ηλικίας περίπου 60 ετών για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 7 ετών.
Αυτούς τους πολίτες τους χωρίσαμε σε 3 κατηγορίες ανάλογα με το βάρος τους, φυσιολογικούς, υπέρβαρους και παχύσαρκους. Επίσης χωρίσαμε σε χαμηλή, μέτρια και υψηλή τις κατηγορίες φυσικής κατάστασης, ανάλογα με την ικανότητά τους να κάνουν μεγαλύτερη τη χρονική διάρκεια σε δοκιμασία κόπωσης. Στο τέλος της παρακολούθησης είδαμε ευεργετική συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου φυσικής κατάστασης και της θνητότητας. Παρατηρήσαμε ότι για κάθε 1 λεπτό μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας στη δοκιμασία κόπωσης, υπήρχε μείωση του κινδύνου θνητότητας κατά 20% στα πρόσωπα με φυσιολογικό βάρος, 12% για τους υπέρβαρους και 25% για τους παχύσαρκους. Έχοντας ως βάση πρόσωπα αγύμναστα με φυσιολογικό σωματικό βάρος παρατηρήσαμε στα άλλα πρόσωπα ότι: εάν ήταν υπέρβαροι και γυμνασμένοι παρουσίαζαν 60% μικρότερο κίνδυνο θνητότητας, και ακόμη περισσότερο στους παχύσαρκους με υψηλή φυσική κατάσταση ο κίνδυνος θανάτου ήταν εντυπωσιακά χαμηλότερος, 78%.
Τα αποτελέσματα της μελέτης μας δείχνουν περίτρανα τον σημαντικό ρόλο της άσκησης και της άσκησης και της καλής φυσικής κατάστασης στην καρδιαγγειακή προστασία, σε βαθμό που να αντισταθμίζεται ακόμα και ο αυξημένος κίνδυνος της παχυσαρκίας σε πρόσωπα υψηλού κινδύνου, όπως είναι οι παχύσαρκοι υπερτασικοί. Χαριτολογώντας, θα λέγαμε ότι καλύτερα να είναι κανείς υπέρβαρος ή παχύσαρκος με υψηλή φυσική κατάσταση που έχει αποκτήσει με ένα κανονικό πρόγραμμα αερόβιας άσκησης, παρά να είναι αδύνατος και να περνάει τη ζωή του σε ένα καναπέ μπροστά στην τηλεόραση.
Όμως μην ξεχνάμε ότι το ιδεώδες, όπερ εφικτό, είναι να έχει κάποιος φυσιολογικό βάρος και να είναι γυμνασμένος, διότι έτσι εξασφαλίζει τη μέγιστη προστασία της καρδιάς και των αγγείων του. Τα παραπανίσια κιλά δεν τα αποκτά κανείς καταπίνοντας τον αέρα της ατμόσφαιρας, αλλά με φιλότιμες προσπάθειες και χιλιάδες παραπανίσιες μπουκιές από τροφές που χαρακτηρίζονται ως βόμβες θερμίδων. Είναι σοφό να έχουμε μέτρο και ισορροπία στη διατροφή μας, ακολουθώντας τη μεσογειακή-ελληνική διατροφή που στο κάτω-κάτω όλος ο κόσμος προσπαθεί να ακολουθήσει και εμείς την απαρνιόμαστε καθημερινά.
Οι αρχαίοι πρόγονοί μας, έχοντας πεισθεί για την αξία της άσκησης, την είχαν εντάξει στην εκπαίδευση και την καθ’ ημέραν πράξη της ζωής τους, ενώ εμείς αντίθετα την αποφεύγουμε επιδεικτικά ακολουθώντας τη ρήση «καβάλα παν στην Εκκλησιά…», έχοντας καταντήσει… «αυτοκινητοκένταυροι».
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι αν πάθει κάποιος ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο, δεν είναι επειδή τον έχει «ματιάσει» κάποιος κακός γείτονας, αλλά επειδή πήγαινε γυρεύοντας για πολλά χρόνια, επιβεβαιώνοντας αυτό που λέει ο λαός «όπου στρώνει κανείς εκεί κοιμάται».
