Το Ζάππειο Μέγαρο συνδέεται με το όνομα του ευεργέτη του, τού ηπειρώτη Ευάγγελου Ζάππα. Ο Ευάγγελος ή και Ευαγγέλης Ζάππας ανήκει στην εκλεκτή ομάδα των Εθνικών ευεργετών, οι οποίοι προσέφεραν τις περιουσίες τους (μπροστά από 130 χρόνια, 1888), για τη θεμελίωση και αποπεράτωση ευαγών ιδρυμάτων στο κέντρο της Αθήνας, όπως: Το Καλλιμάρμαρο Στάδιο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, η Ακαδημία, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Αστεροσκοπείο, το Ζάππειο. Το καθένα από αυτά τα ιδρύματα δεν έμεινε ανενεργό. Συνδέθηκε με τις ανάγκες και την ιστορία του τόπου και όχι μόνο. Οι Έλληνες πρόσφυγες, Θράκες, Ίωνες, Μικρασιάτες, Πόντιοι, Σμυρνιοί, Καππαδόκες, όσοι επέζησαν της Γενοκτονίας και προσπέρασαν τα συνακόλουθα της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922, θυμόταν επίμονα και επιλεκτικά δυο γεγονότα. Τη Γενοκτονία του 1914 – 1919 και την εκδήλωση συνάθροιση των προσφύγων στο Ζάππειο μέγαρο.
Για την παρουσία των προσφύγων στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα στο Ζάππειο μέγαρο συνετέλεσε η οργανωμένη και προγραμματισμένη εκδήλωση της Αμερικανικής επιτροπής Περίθαλψης Προσφύγων, το 1922. Παρόλη τη βαρύγδουπη προαγγελία των συντελεστών της διοργάνωσης τίποτα δεν προμήνυε, ότι θα μπορούσε να προκύψει οποιοδήποτε όφελος από τα πολλά σωρευμένα, αξεδιάλυτα προβλήματα που ενέκυψαν στους προχειρότατους από αντίσκηνα καταυλισμούς, στους οποίους τους υποχρέωσαν να εγκατασταθούν. Στην ουσία, ότι είχαν να πουν σε «αυτιά μη ακούονταν» το είπαν συγκρατημένα, πολλές φορές στον «υπόγειο λόγο» που χρησιμοποιούσαν κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε, όπως:
Ξερά ξύλα, ντο εποίκα σας εσάς πα ντο πειράζω;
κι εσείς πέρετε άψιμον, όταν αναστενάζω.
Καθώς φαίνεται την πλέον εύγλωττη αντίδρασή τους την έχουν περάσει στο αυτοσχέδιο συμβολικό τραγούδι:
Πάω, να πάω κι ’πορώ απάν’ σ΄ον πάγον πάω.
Εγώ, α΄δα κι γίνουμαι, σέ μέτερα θα πάω.
Ξεπερνώντας τους αυτοσχέδιους στίχους των πονεμένων προσφύγων, όσο κι αν τραγουδιστά και καρφωτά περνούσαν τους καημούς τους, αγγίζουμε τους επώνυμους στίχους του Στέλιου Σεφεριάδη (πατέρα του Γιώργου Σεφέρη) που η ποίησή του σε φυλλάδιο βρέθηκε στα χέρια του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, απ’ όπου αντιγράφουμε:
(…) Κι έχουν τα γέλια ξεψυχήσει κι έχουν γεράσει τα παιδιά.
Και ο ίδιος ο ποιητής του πρώτου Νόμπελ στην Ελλάδα, ο Γιώργος Σεφεριάδης (πριν καταλήξει στο Σεφέρης) στιχοπλοκεί, 20 Απρίλη 1921:
Πλάκωσε η νύχτα, ξύπνα να ιδείς,
Πως κλαίνε τάστρα μεσορουρανείς (…)
Ο Κωστής Παλαμάς αγγίζοντας με τις εύθραυστες ευαισθησίες του την περιρρέουσα ατμόσφαιρα γράφει το ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ, αφιερωμένο εξαιρετικά στην εκδήλωση της Αμερικανικής επιτροπής Περίθαλψης Προσφύγων, 1922.
Μια είναι η πατρίδα των αιμάτων και των δραμάτων, το άστρο της ιστορίας το πολικό,
του τραγουδιού τροφή, χώρες καρδιές από παντού μια ψυχή σ’ ένα κάστρο,
και η προσταγή της: Αδελφοί. Και το που δένει ανάθεμα
Και όπου δέρνεται θρήνος Μακριά, στο μαύρο Γολγοθά
Των ξεθεμελιωμών,
Βόηθα, άγγελε του τραγουδιού ν’ ανθίσει ο άσπρος κρίνος των Ευαγγελισμών!
Σήμερα και με το πέρασμα των 100 χρόνων από τη Γενοκτονία των Ελλήνων στην Τουρκία, η ποίηση του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά ξεπερνά την προφητεία, ενώ ο συνδυασμός με την αυτοσχέδια προσευχή αποδίδει υπαρξιακή ταυτότητα στον «άσπρο κρίνο των Ευαγγελισμών». Στην ουσία απτό και μοσχομύριστο ως «ρόδο αμάραντο» επαναλειτουργεί όσο ο σημερινός γιος ο (δραμινός σκηνοθέτης και γόνος δημιουργικός Ποντίου) τιμά τον αξέχαστο πατέρα του. Δίνει έμπρακτα υπόσταση στο άσπρο κρίνο των Ευαγγελισμών. Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2019, Δημοτικό Ωδείο, ώρα 18 το απόγευμα, με ελεύθερη είσοδο με το έργο: ΣΑ ΣΤΡΑΤΑΣ ΤΟΥ ΞΕΡΙΖΩΜΟΥ.
