Μεγάλη Τρίτη σήμερα και στη βραδινή ακολουθία (λίγο πριν από το τέλος), θα ακουστεί το τροπάριο της Κασσιανής, που θεωρείται το ποιητικό αριστούργημα της υμνολογίας της Εκκλησίας μας.
Από μια έκδοση της Αδελφότητος Θεολόγων η «Ζωή» στην Αθήνα το 2005, αντιγράφουμε και παραθέτουμε σε μεταγραφή το τροπάριο της Κασσιανής: Κύριε, η γυναίκα εκείνη που έπεσε σε αμαρτίες πολλές, κάνοντας έργο μυροφόρου, Σου προσφέρει μύρα μαζί με θρήνους πριν από τον ενταφιασμό Σου. Και λέει: Αλίμονό μου! Ζω σε νύχτα σκοτεινή κι ασέληνη, αφού ασυγκράτητη τρέχω στην ακολασία από την οποία έχω κυριευθεί από τη σφοδρή επιθυμία της αμαρτίας. Δέξε τα ασταμάτητα δάκρυά μου. Εσύ που μεταβάλλεις σε σύννεφα τα νερά της θάλασσας. Λύγισε μπροστά στους στεναγμούς της καρδιάς μου. Εσύ που χαμήλωσες τους ουρανούς με την ανείπτη ενανθρώπησή σου. Θα καταφιλήσω τα αμόλυντα πόδια Σου και μετά θα τα σφουγγίσω με τις πλεξίδες του κεφαλιού μου. Αυτών των ποδιών, όταν άκουσε το θόρυβο η Εύα εκείνο το δειλινό στον Παράδεισο, από το φόβο της κρύφτηκε. Ποιος θα μπορέσει, Σωτήρα και Λυτρωτή μου, να εξερευνήσει τα πλήθη των αμαρτιών μου αλλά και τα απύθμενα βάθη των κρίσεων και των αποφάσεών Σου; Εσύ που έχεις, άπειρο το έλεος, μην παραβλέψεις εμένα, τη δούλη Σου.
Η Κασσιανή, ή Κασσία, ή και Εικασία υπήρξε βυζαντινή ποιήτρια του 9ου αιώνα. Έζησε στην Κωνσταντινούπολη, θεωρείται κορυφαία γυναίκα υμνογράφος με πλούσιο έργο, γεμάτο λυρισμό, επιγραμματικό ύφος με γλωσσικό πλούτο. Θεωρείται άξια κληρονόμος του πρώτου των υμνωδών, όπως του Γρηγορίου Νανζιανζηνού και όλων των άλλων βυζαντινών υμνογράφων που ακολούθησαν, οι οποίοι ήσαν: Ρωμανός ο Μελωδός, ο Πατριάρχης Σέργιος, ο Σωφρόνιος των Ιεροσολύμων, ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ο Κοσμάς Επίσκοπος Μαϊουμά, ο Ανδρέας Κρήτης, ο Θεόδωρος Στουδίτης και η μοναδική Μοναχή γυναίκα η Κασσιανή.
Η Κασσιανή τίμησε με έξοχους στίχους την υμνολογία του Βυζαντίου όχι μόνο με το γνωστό τροπάριο. Κατατάσσεται ανάμεσα στους σπουδαιότερους δημιουργούς των ύμνων οι οποίοι αποδίδονται κατανυκτικά από τους ψάλτες και ακούγονται ευφρόσυνα από τους πιστούς που κατακλύζουν τους ιερούς ναούς μεγαλοβδομαδιάτικα. Ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς έχει μεταφράσει με αριστοτεχνικό τρόπο το γνωστό ιδιόμελό της Κασσιανής, στο οποίο έβαλε τον τίτλο ΚΑΣΣΙΑΝΗ και μόνο.
Το 1942, Μεγάλη Τρίτη ο Μίκης Θεοδωράκης κα η τετράφωνη ανδρική χορωδία που είχε ιδρύσει στην Τρίπολη, παρουσίασαν το τροπάριο της Κασσιανής στο γυναικωνίτη του Ιερού Ναού της Αγίας Βαρβάρας
Η υμνογράφος Κασσιανή δίνει το παρόν σε όλες τις εκκλησίες με βυζαντινό πρόσημο και σε όλες τις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης. Τα Χριστούγεννα μετά την είσοδο του Ευαγγελίου ψάλλετε ο ύμνος, «Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης, η πολυαρχία των ανθρώπων επαύσατο». Περιγράφεται συνοπτικά από μια γυναίκα υμνογράφο που ήθελε τις πόλεις «υπό μίαν βασιλείαν εγκόσμιον» και τα έθνη «εις μίαν δεσποτείαν Θεότητος» .
Το βράδυ της Αναστάσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και λίγο πριν ο ιερέας αναγγείλει το «δεύτε λάβετε φως», παρακινώντας τους πιστούς να ανάψουν τις λαμπάδες τους, ακούγεται ο ύμνος της Κασσιανής: «Κύματι θαλάσσης».
«Κύματι θαλάσσης
τον κρύψαντα πάλαι διώκτην τύρανον υπό γης έκρυψαν
τον σεσωμένων οι παίδες˙
αλλ’ ημείς ως αι νεάνιδες τω Κυρίω άσωμεν˙
ενδόξως γαρ δεδόξασται».
Με αληθινά μεγάλη ειλικρινή διάθεση και συγκινητική έκφραση, καταθέτω στο σημείο το θαυμασμό μου για τη σωφροσύνη που επέδειξαν οι Πατέρες της Ορθοδοξίας να επιλέξουν σε καίριες στιγμές της εκκλησιαστικής ιερολογίας για να καταθέσουν στη ροή των ύμνων την αναγνώριση της γυναίκας ως συνοδοιπόρο της λεβεντιάς.
Επομένως Το τροπάριο της Κασσιανής αποτελεί το αποκορύφωμα της μεγαλοπρεπούς και συγκινητικής υμνολογίας της Μεγάλης Εβδομάδας. Ο υμνολογικός πλούτος της Μεγάλης Εβδομάδας προσφέρει ψυχική ανάταση και εσωτερική ανακαίνιση, ένα πνευματικό βάπτισμα, από το οποίο οι πάντες έχουμε ανάγκη.
